9-Aprel 2013, 19:13 dagi koʻrinishi tahrirlash CoderSIBot (munozara \| hissa) Botlar 187 765 edits k Boshqa maʼnolari qoʻshildi ← Avvalgi tahrir		16-Iyun 2013, 07:07 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish CoderSIBot (munozara \| hissa) Botlar 187 765 edits k Boʻlimlarni vikifikatsiyalash Keyingi tahrir →
Qator 5: '''Kiribati''' (Kiribati), Kiribati Respublikasi (Republic of Kiribati) — Tinch okeanning gʻarbiy qismida, Gilbert, Feniks, Layn o.lari va Banaba o.da joylashgan davlat. Mayd. 810,6 km2. Aholisi 94,149 ming kishi (2001). Maʼmuriyhududiy jixatdan 6 okrugga boʻlinadi. Poytaxti — Bairiki sh. Davlat tuzumi. K. — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlikka kiradi. Amaldagi konstitutsiyasi 1979 y.da qabul qilingan. Davlat va hukumat boshligʻi prezident (1994 y. okt.dan Teburaro Tito). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Majlis palatasi (parlament) amalga oshiradi. Parlament deputatlari aholi tomonidan 4 y. muddatga saylanadi. Ijrochi hokimiyatni prezident boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.▼ == Davlat tuzumi == Tabiati. Orollar marjonlardan hosil boʻlgan. Iqlimi — ekvatorial, issiq va sernam. Baʼzi jan. orollarda qurgʻoqchilik ham boʻlib turadi. Oʻrtacha oylik t-ra 24°—31°. Tabiiy oʻsimliklari — asosan, butalar.▼ ▲~~Davlat tuzumi.~~ K. — respublika. Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlikka kiradi. Amaldagi konstitutsiyasi 1979 y.da qabul qilingan. Davlat va hukumat boshligʻi prezident (1994 y. okt.dan Teburaro Tito). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Majlis palatasi (parlament) amalga oshiradi. Parlament deputatlari aholi tomonidan 4 y. muddatga saylanadi. Ijrochi hokimiyatni prezident boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi. == Tabiati == ▲~~Tabiati.~~ Orollar marjonlardan hosil boʻlgan. Iqlimi — ekvatorial, issiq va sernam. Baʼzi jan. orollarda qurgʻoqchilik ham boʻlib turadi. Oʻrtacha oylik t-ra 24°—31°. Tabiiy oʻsimliklari — asosan, butalar. Aholisining aksariyati, asosan, mikroneziyalik kiribatilar (96%); tuvaluanlar, banabanlar ham yashaydi. Rasmiy tili — ingliz tili, birok, barcha aholi toʻngaru (kiribati) tilida soʻzlashadi. Dindorlar — xristianlar. Tarixi. K. hududi (Gilbert o.lari)ni ispanlar 1606 y.da oʻzlashtira boshlagan. 18-a.ning 60—80-y.larida orollarni inglizlardan D. Bayron, D. Gilbert va D. Marshall tadqiq qildi. Rus den-gizchisi A. Kruzenshtern orollarga Gilbert nomini berdi (inglizcha Gilbert nomini mikronezlar K. tarzida talaffuz qiladilar). 1892—1915 y.larda K. Tuvalu (Ellis o.lari) bilan birga Buyuk Britaniya protektorata, soʻngra mustamlakasi boʻlgan. 2-jahon urushi yillarida Yaponiya bosib oldi (1941—43 y.larda). Urushdan keyin yana inglizlar hukmronligi tiklandi. Aholining siyosiy huquklar va mustaqillik yoʻlidagi koʻrashi Britaniya maʼmurlarini K. mustamlaka boshqaruvi tizimini bir necha bor isloh qilishga majbur etdi. 1972 i.ga qadar orollar Gʻarbiy Okeaniyadagi ingliz oliy komissari (rezident-komissar) tomonidan boshqarildi, soʻngra mustamlaka gubernatori lavozimi joriy etildi. 1975 y.da Ellis o.lari K.dan ajralib chikdi. 1977 y. 1 yanv.da K.ga ichki oʻzoʻzini boshqarish xuquqi berildi. 1979 y. 12 iyulda mustaqillik eʼlon qilindi. K. 1999 y.dan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 12 iyul — Mustaqillik kuni (1979).▼ == Tarixi == ▲~~Tarixi.~~ K. hududi (Gilbert o.lari)ni ispanlar 1606 y.da oʻzlashtira boshlagan. 18-a.ning 60—80-y.larida orollarni inglizlardan D. Bayron, D. Gilbert va D. Marshall tadqiq qildi. Rus den-gizchisi A. Kruzenshtern orollarga Gilbert nomini berdi (inglizcha Gilbert nomini mikronezlar K. tarzida talaffuz qiladilar). 1892—1915 y.larda K. Tuvalu (Ellis o.lari) bilan birga Buyuk Britaniya protektorata, soʻngra mustamlakasi boʻlgan. 2-jahon urushi yillarida Yaponiya bosib oldi (1941—43 y.larda). Urushdan keyin yana inglizlar hukmronligi tiklandi. Aholining siyosiy huquklar va mustaqillik yoʻlidagi koʻrashi Britaniya maʼmurlarini K. mustamlaka boshqaruvi tizimini bir necha bor isloh qilishga majbur etdi. 1972 i.ga qadar orollar Gʻarbiy Okeaniyadagi ingliz oliy komissari (rezident-komissar) tomonidan boshqarildi, soʻngra mustamlaka gubernatori lavozimi joriy etildi. 1975 y.da Ellis o.lari K.dan ajralib chikdi. 1977 y. 1 yanv.da K.ga ichki oʻzoʻzini boshqarish xuquqi berildi. 1979 y. 12 iyulda mustaqillik eʼlon qilindi. K. 1999 y.dan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 12 iyul — Mustaqillik kuni (1979). Siyosiy partiyasi va kasaba uyushmasi. Milliy taraqqiyparvar partiya. K. Kasaba uyushmalari kongressi, 1982 i. tashkil etilgan va 12 tarmoq kasaba uyushmalarini birlashtiradi. Xoʻjaligi. Iqtisodiyotining asosi — q.x. Kokos palmasi, taro, banan, non daraxti oʻsadi. Meva va sabzavot yetishtiriladi. Baliqchilik rivojlangan. Sanoati mayda hunarmandchilik korxonalaridan iborat; ular kokos yogʻi, mebel, esdalik sovgʻalari ishlab chiqaradi, balik, toʻzlaydi. Orollarga yiliga 1,5 ming sayyoh kelib ketadi. Ta-rava atollida dengiz porti bor. Avtomobil yoʻllari oʻz. — 640 km (Taravada). Eksport tushumlarining 75% kopra (kokos yongʻogʻining magʻzi) sotishdan olinadi. Chetdan oziqovqat, yoqilgʻi, sanoat mollari, transport vositalari sotib olinadi. Savdosotiqdagi asosiy mijozlari: Avstraliya, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniya, Yaponiya. Pul birligi — avstraliya dollari. Taravada texnologiya in-ti, ped. kolleji va dengizchilik maktabi bor. Ingliz va kiribati tillarida "Te Uyekera" haftalik gaz. va mahalliy tilda "Te Iton ni Kiribati" hamda "Te Kaotan te Ota" oynomalari nashr etiladi. K. radiosi (1954 y.dan) va televideniyesi mavjud.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>▼ == Xoʻjaligi == ▲~~Xoʻjaligi.~~ Iqtisodiyotining asosi — q.x. Kokos palmasi, taro, banan, non daraxti oʻsadi. Meva va sabzavot yetishtiriladi. Baliqchilik rivojlangan. Sanoati mayda hunarmandchilik korxonalaridan iborat; ular kokos yogʻi, mebel, esdalik sovgʻalari ishlab chiqaradi, balik, toʻzlaydi. Orollarga yiliga 1,5 ming sayyoh kelib ketadi. Ta-rava atollida dengiz porti bor. Avtomobil yoʻllari oʻz. — 640 km (Taravada). Eksport tushumlarining 75% kopra (kokos yongʻogʻining magʻzi) sotishdan olinadi. Chetdan oziqovqat, yoqilgʻi, sanoat mollari, transport vositalari sotib olinadi. Savdosotiqdagi asosiy mijozlari: Avstraliya, Yangi Zelandiya, Buyuk Britaniya, Yaponiya. Pul birligi — avstraliya dollari. Taravada texnologiya in-ti, ped. kolleji va dengizchilik maktabi bor. Ingliz va kiribati tillarida "Te Uyekera" haftalik gaz. va mahalliy tilda "Te Iton ni Kiribati" hamda "Te Kaotan te Ota" oynomalari nashr etiladi. K. radiosi (1954 y.dan) va televideniyesi mavjud.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref> <!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->

Kiribati: Versiyalar orasidagi farq