Singapur: Versiyalar orasidagi farq

Davlat tuzumi. S. — Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibiga kiruvchi respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1963 y. kabul qilingan (keyinchalik tuzatishlar kiritilgan). Dashtat boshligʻi — prezident (2011 yil Iyul oyidan boshlab Dr. Tony Tan, Respublika 7-prezidenti), u umumiy toʻgʻri ovoz berish yoʻli bilan aholi tomonidan 6 y. muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni parlament, ijrochi hokimiyatni bosh vazir boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.▼

Tabiati. Singapur o. Joxor boʻgʻozi orqali Malakka ya.o.dan, Malakka va Singapur boʻgʻozlari orqali Indoneziya o.laridan ajralib turadi. Sohillari payettekislik, bir oz botqoqlashgan, jan.▼

Tarixi. S.ning ilk tarixi maʼlum emas. 14-a.ga oid Xitoy va Yava yilnomalarida bu orol Tumasik (yavacha "masek" — dengiz) deb atalgan. 1275 y. S.ga Yava qiroli Kertanagar qoʻshinlari, 1349 y. Siyom harbiy kemalari hujum qilgan. 1377 y.dan orol Yavaga karam boʻlgan, 15-a. boshlarida esa Tan davlatining qiroli Sukotan oʻzini Singapur, Malakka va Malayya hukmdori deb yuritgan, soʻng Joxor sultonligi kuliga oʻtgan. 1819 y. orol inglizlarning Ost-Indiya kompaniyasiga qaram boʻlib qolgan. 1826—1946 ylarda S. — StreytsSetlments tarkibidagi ingliz mustamlakasi. 2-jahon urushi vaqtida S.ni yapon qoʻshinlari egallab turgan (1942— 45). 1959 y.dan Hamdoʻstlik tarkibidagi "oʻzini oʻzi boshqaruvchi davlat". 1963—65 y.larda Malayziya Federatsiyasi tarkibiga kirdi. 1965 y. 9 avg .da undan ajrab chiqib, alohida mustaqil respublikaga aylandi. 1965 y. sentdan BMT aʼzosi. OʻzR suverenitetini 1992 y. 2 yanv.da tan olgan, 1997 y. 8 apr.da diplomatiya munosabatlarini oʻrnatgan. Milliy bayrami — 9 avg . — Milliy kun (1965).▼

Xoʻjaligi. S. — Jan.Sharqiy Osiyoda iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan davlat. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 28%, transport va alokaning ulushi 13,1%, q.x. ulushi 0,2%.▼

Qishloq xoʻjaligi. Ekin ekiladigan yer kamligi sababli q.x. unchalik rivojlanmagan va mamlakatning oziq-ovqatga boʻlgan ehtiyojini qondirmaydi. Mamlakat hududining 20% ga ekin ekiladi. Asosan, shahar axoliyey uchun sabzavot va meva, ziravor, tamaki, kokos palmasi yetishtiriladi. Choʻchqa va parranda boqiladi. Baliq ovlash va dengiz ovchiligi bilan shugullaniladi. T.y. uzunligi —83 km, avtomobil yoʻllari — 3 ming km. Dengiz portlari — Singapur, Jurong . Singapur sh. yaqinida xalqaro aeroport bor. Tashqi savdosida qayta eksport qilish katta oʻrin olgan. Xorijiy sayyoxdik rivojlangan. Chetga mashina va asbobuskuna (tashkiliy texnika, teleradioapparatlar), neft mahsulotlari va b. chiqaradi. Chetdan turli xom ashyo, oziq ovqat keltiradi. AQSH, Malayziya, Yaponiya, Oʻzbekiston bilan savdo qiladi (2002 y.da Oʻzbekiston bilan tovar aylanmasi hajmi 13,6 mln. AQSH dollarini tashkil qildi). Pul birligi — Singapur dollari. Tibbiy xizmati, maorifi, ilmiy-maʼrifiy muassasalari va madaniyati. S.da davlatga karashli tibbiy muassasalar bilan birga xususiy shifoxonalar ham bor. Vrach va farmatsevtlar un-tning tibbiyot, stomatologiya va farmatsevtika ftlarida tayyorlanadi. 6 yoshdan 14 yoshgacha boʻlgan bolalarning oʻqishi majburiy. Boshlangʻich maktabda oʻqish muddati 6 i., oʻrta maktabda 6 y. (3+3). Maktablarning bir qismi davlatga qarashli, qolgan qismi xususiy boʻlib, davlat oʻrta maktablarida pul toʻlab oʻqiladi. Dare, asosan, ingliz tilida olib boriladi, xitoy, malayya, tamil tillari ham oʻqitiladi. Turli kasblarni oʻrgatuvchi hunartexnika taʼlimi tizimi mavjud. 1980 y.da Nanyan va Singapur un-tlari negizida Milliy un-t tashkil etildi. Politexnika inti, texnika va ped. kollejlari ham bor. Kutubxonalari: Milliy kutubxona, S. Milliy un-ti kutubxonasi, Texnika kolleji kutubxonasi; Milliy muzey (1848—49), Badiiy muzey va galereya (1955) mavjud. Ilmiy ishlar oliy oʻquv yurtlari huzuridagi jamiyatlarda, mintaqaviy i.t. muassasalarida, Dengiz jonivorlari biol.sini oʻrganish markazida, Jan.Sharqiy Osiyoni oʻrganish intida olib boriladi. Singapur sh.da 19-a.▼