Kaspiy dengizi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
MrErgashev (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
MrErgashev (munozara | hissa)
Qator 54:
Shoʻro davlati inqirozga uchragach, hududi K.d.ga tutash davlatlar dengizning oʻziga tegishli deb hisoblagan qismida uning boyliklarini (baliq va b. hayvonlarni ovlash, neft, tuz va h.k.) oʻzicha tasarruf qilib kelmoqda. Hozirgacha K.d. boyliklarini oʻzlashtirish, oʻziga tegishli akvatoriyalar chegaralarini belgilab olish haqida dengizga yondosh davlatlar oʻrtasida yagona kelishuv imzolanmadi. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
'''Kaspiy dengizi''' (more Xvaliyskoe, {{Lang-tk|Hazar deňzi}}, {{lang-fa|دریای خزر}} — ''Daryâ-ye Xazar'', {{Lang-az|Xəzər dənizi}}) — [[Evropa]] bilan [[Osiyo]] orligida joylashgan [[er]] sharidagi eng katta koʻl. Kattaligiga qarab, uni dengiz deb ataydi. Nomi [[XVI]] asrning oxirlarida shu dengiz yoqasiga joylashgan Kaspiy qabilalariga bogʻliq shakllangan. Gurjistonda hozirgi kunda Kaspiy shahri bor. Shu bilan birga Girkan (I asr), [[Xazar]] (ІІ-X asr), Xvalin (X—XІІІ asr) va boshqa tarixiy nomlari bor. Ular soʻngi 3000 yildagi hayot kechirganlarning bergan nomlari.
Kaspiy dengizi neogen davrining oxirida er qirrasining koʻtarilishidan [[Qora dengiz]]day boʻlindi. Bu vaqtda Kaspiy dengizining poydo boʻlgan vaqiti deb hisoblashga boʻladi. Kaspiy dengizining umumiy hududi 376 ming km<sup>2</sup>. Uning sathi dengiz sathidan 28 m past. Dengiz uzunligi shimoldan janubgacha 1200 km. Dengizning enli eri — 435 km, ensiz eri — 193 km. Kaspiy dengizini yoqasining uzunligi — 7000 km. Uning suvi 5-ta davlat qirgʻogʻini yuvib turibdi. Dengiz yoqasining ulushi [[Qozog'iston]]ga 29 % (2340 km), [[Rossiya|Rossiyaga]] — 16 %, [[Ozarbayjon|Ozarbayjonga]] — 20 %, [[Turkmaniston|Turkmanistonga]] — 21 %, [[Eron]]ga — 14 % tegishli. Kaspiy dengiziga 130-ga yaqin daryolar va kanallar suv quyadi.
 
== Shakllanishi ==