Atom yadrosi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
Tahrir izohi yoʻq
Qator 1:
{{Maʼnolari|Yadro (maʼnolari)}}
'''Atom yadrosi''' — nuklonlardan — protonlar (r) va neytronlar (i)dan tash-kil topgan atom o‘zagi. A.Atom ya.ningyadrosining xususi-yatlarini o‘rganishda yadro kuchlari katta ahamiyatga ega bo‘ladi. A.Atom ya.dayadrosida gravita-sion va elektromagnit kuchlar ta’siri kam bo‘lsa ham A.ya.Atom yadrosi xossalariga ta’siri bo‘ladi. Yadro kuchlarining ta’sir radi-usiradiusi juda kichik, 10~13 sm. Yadro kuchla-ri yadroning spiniga va izotop spiniga bog‘liq. Atom yadrosining butun xususi-yatlarini o‘z ichiga oladigan yagona naza-riyanazariya yaratilgan emas, chunki yadro struk-turasistrukturasi va kuchlari to‘liqo‘rganilmagan. Undan tashqari yadrodagi nuklonlar harakatini aniqlovchi tenglamalarni matematika nuqtai nazaridan yechish mumkin emas.
 
A.Atom ya.ningyadrosining xossalarini o‘rganishda turli modellar tatbiq qilinadi. Har qaysi model A.Atom ya.ningyadrosining ma’lum xossalarini aks ettirgan holda ba’zi xossalarini tushuntirishda qarama-qarshiliklarga olib keladi. Mas,Masalan A.Atom ya.ningyadrosining yemirilish xususiyatini gidro-dinamik model b-nbilan yaxshi tushuntiril-sa, magik yadrolar holatlarining xusu-siyatlarinixususiyatlarini tushuntirish mumkin emas, aksincha, krbiklar modeli b-nbilan magik yadrolar holatlarini yaxshi tushuntiril-satushuntirilsa, yemirilish hodisasini tushuntirish mumkin emas va h. k. (q. [[Yadro modellari]]). A.Atom ya.yadrosi tuzilishi va xossalarini tajriba yerdamida o‘rganish uchun xilma-xil yadro hodisalari: zarralarning A.ya.danAtom yadrosidan ela-stik va elastikmas sochilishlari, yadro reaksiyalari, tabiiy va sun’iy radio-aktiv nurlanish, yadro yemirilishi va h. k.lardan foydalaniladi.
 
O‘zbekistonda[[O‘zbekiston]]da ham atom yadrosini o‘rganishga doir i. t. ishlari olib bo-riladi. Toshkentda R. B. Bekjonov, A. I. Mo‘minov, T. I. Mo‘minov, Q. Sh. Azimov va b.ning mos tushishlar, gam-ma-nurlarning dopplercha kengayishi, gammachiziqlarining shakl o‘zgarishi, yadro holatlarini rezonans uyg‘otish, gamma-nurlarining g‘alayenlangan va g‘alayonlanmagan gammagamma burchak kor-relyatsiyalari va qutblanishi usullari-dan foydalanib o‘tkazgan yadro sathlari orasidagi elektromagnit o‘tishlar ehtimolliklariga oid tajribaviy tadqiqotlari atom yadrosining tuzili-shi haqida keng ma’lumotlar olishda juda samarali bo‘ldi. Natijada yadro holatlarining 10~6— 10~17 s oralik-dagi yashash vaqtlari va parsial kengli-klari o‘lchandi, spin, juftlik, magnit va elektr momentlari, deformatsiya pa-rametrlari aniqlandi. Oqibatda atom yadrolarining tuzilishiga tegishli ma’lumotlar olindi.
 
{{stub}}
{{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
 
{{OʻzME}}