Hindiston: Versiyalar orasidagi farq

Arxeologik topilmalar H.da odamlar tosh davridayoq yashaganligidan dalolat beradi. Mil. av. 3-ming yillikning 2-yarmi — 2-ming yillikning 1-yarmida Hind daryosi vodiysida yuksak darajada rivojlangan sha\ar madaniyati vujudga kelgan (q. [[Xarappi madaniyati]]). Mil. av. 2-ming yillikning 2-yarmida shim.-gʻarbdan H.ga oriylar kirib kslib, avval Pan-job, keyinchalik Gang daryosi nodiysida joylashdilar. Mil. av. 6-a.da shimoliy H.ning sharqiy qismida, Gang va Jamna daryolari havzalarida Maga-y\"adavlati boʻlgan. Mil. av. 6—4-a.larda iqtisodiy taraqqiyot qad. hind jamiyatida turmush sharoitlarini ancha oʻzgartirdi. Kullar va yollanma ishchilarning mehnatidan dehqonchilik, hunarmandchilik va konchilik ishlarida foydalanildi. Ijtimoiy ziddiyatlarning kuchayishi diniy-sektantlik harakatini paydo qildi, oqibatda buddizm va jaynizm dinlari vujudga keldi. Mil. av. 4-a. oʻrtalarida Nandalar sulolasi davrida qariyb butun Hind daryosining vodiysi magadha davlati tasarrufida boʻlgan. magadha davlati ravnaq topgan davrda Hind daresi havzasining bir qis-mini Axomaniilar bosib oldi. Mil. av. 327—325 y.larda H.ga Iskandar Maqduniy bostirib kirdi. Magadha davlatining bosqinchilik urushlari Mauriylar imperiyasi davrida ham davom etdi. Podsho Ashoka hukmronligida qariyb butun H. va hoz.hozirgi Afgʻo-nistonning bir qismi Mauriylarga qarashli edi. Mil. 1-a.da H. shim.ning katta qismi kushonlar qoʻl ostiga oʻtdi (q. [[Kushon podsholigi]]). Kushonlar davlati yemirilgach, 4-a.da H. shim.da yana Magadha dalvati ravnaqtopdi. Keyinchalik Guptalar sulolasi davrida shimoliy H.ning talaygina qismi — sharqda Bengaliya qoʻltigilan garbda Panjob va Katxiyavar ya.o.gacha boʻlgan hudud Magadha davlati tarkibiga kirdi. Xuddi shu davrda Dekapda Vakata-ka, Pallavlar, Vanga kabi davlatlar mavjud boʻlgan. 2—4-a.larda bu yerda quldorlik tuzumi yemirila boshlagan. 6— 12-a.larda H.da bir necha davlat mavjud boʻlgan. 7-a.ning 1-yarmida mahalliy podsholardan biri Harsha H.shim. dagi bir necha davlatlarni zabt etib, Harsha imperiyasiga asos soldi. Bu imperiya 30 y. hukm surdi. 8-a. boshlarida arablar Sindni bosib oldilar. 11-a. boshlarida Mahmud Gʻaznaviy H. shim. ga bir necha marta hujum qilib, Panjobning bir qismini oʻz davlati tarkibiga qoʻshib olgan. 12-a. oxiri — 13-a. boshlarida H. shim.ni Gʻuriylar davlati hukmdori Muhammad Gʻuriy zabt etdi. Uning oʻlimidan soʻng Gʻuriy noiblaridan biri Qutbiddin OyboqDe^li sultonligiga asos soldi. 14—15-a.larda hind rojalarining hokimiyati saqlangan Rajputana (q. [[Rojasthon]]) dan tashqari H. shim.da mustaqil Jaunpur, Bengaliya, Gujarot, Malva hamda Dekanning shim.

Maorifi, madaniy-maʼrifiy va ilmiy muassasalari. H. mustaqillikka erishgan naytda mamlakat aholisining 96% savodsiz boʻlgan. 1949 y.da qabul qilingan konstitutsiya boʻyicha 6 yoshdan 14 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun bepud majburiy talim joriy etildi. 2005 y.da savodxonlik darajasi 52% ga yetdi. Mamlakatda katta yoshdagi aholi oʻrtasida savodsizlikni tugatish maqsadida maxsus maktablar ochilgan boʻlib, ularda 120 mln. kishi shugʻullanadi. H.da xalq taʼdimi tizimi maktabgacha taʼlim muassasalari, boshlangʻich va kichik asosiy maktab, toʻliqsiz oʻrta va toʻliq oʻrta maktabdan iborat. Mala-kali ishchilar hunar bilim yurtlarida tayyorlanadi. Oliy oʻquv yurtlarida oʻqish muddati 5—6 y. va oʻqish pulli. Davlat oʻquv yurtlari bilan birga xusu-siy oʻquv yurtlari ham mavjud. mamlakatda 219 universitet va in-t hamda 7 mingdan ziyod kollej bor. Yirik va qad. oliy oʻquv yurtlari: Bombay universiteti, Kal-kutta universiteti, Chennay universiteti va b. asosiy kutubxonalari: Kalkuttadagi milliy kutubxona (1902 y. tashkil etilgan), Dehlidagi ommaviy kutubxona (1951), Chennaydagi ommaviy markaziy kutubxona (1896) va b. Mamla-katda 460 dan ortiq muzey faoliyat yuritadi. Yiriklari: Chennaydagi davlat muzeyi (1851 y. tashkil etilgan), Dehlidagi hoz.hozirgi zamon sanʼati milliy galereyasi (1954), Yangi Dehli (Nyu-Deli)dagi Milliy muzey, Varanasi sh.dagi Sanʼat muzeyi, Kalkuttadagi Hindiston muzeyi (1814), Birla Texnologiya muzeyi, Bombaydagi Gʻarbiy Hindiston muzeyi, Dehlidagi J.Neru (1964), M.Gandi (1948) memorial muzeylari.