Oʻzbek sovet ensiklopediyasi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Imlo
Qator 17:
| isbn =
| Lib =
}}'''Oʻzbek sovet ensiklopediyasi''' ('''OʻzSE''') — [[Oʻzbek SSR]] da chiqarilgan 14 jildlikjildli universal [[ensiklopediya]]. OʻzSE [[oʻzbek tili]]da yozilgan birinchi keng qamrovli ensiklopediyadir.<ref>{{ref-ru}} {{cite web|title=OʻzSE|url=http://www.vedu.ru/BigEncDic/64913|publisher=Katta ensiklopedik lugʻat|accessdate=31 May 2012|date=2000}}</ref> Ensiklopediya [[kirill yozuvi]]da yozilgan. OʻzSE Oʻzbek sovet ensiklopediyasining Bosh redaksiyasida chop etilgan. [[Oʻzbekiston]] mustaqillikka erishganidan keyin chiqarilgan [[Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi]]dagi aksar maqolalar OʻzSE dan olingan.
 
OʻzSE ning barcha 14 jildi 1971-yildan 1980-yilgacha chiqarilgan. 1-9- jildlarga [[Oʻzbekiston Fanlar Akademiyasi]] aʼzosi, [[falsafa]] fanlari doktori [[Ibrohim Moʻminovich Moʻminov]] bosh [[muharrir]]lik qilgan. 10-14- jildlarga akademik [[Komiljon Ahmadjonovich Zufarov]] bosh muhrarrirlik qilgan.
Qator 28:
1967-yil 5 jildli OʻzSE soʻzligi loyihasi va 1-jild maketi nashr qilingan. Bular [[Ulugʻ Oktabr sotsialistik revolutsiasi]]ning 50 yilligiga bagʻishlanb nashr qilingan. Shu soʻzlik va maket boʻyicha toʻplangan taqriz va mulohazlarga tayanib lugʻat soʻzligi qayta ishlangan.
 
1968-yil 18-yanvarda Oʻzbekiston Kommunistik Partiyasi Markaziy Komiteti va OʻzSSR Ministrlar Soveti „Oʻzbek sovet ensiklopediyasini nashr etish tadbirlari haqida“gi qarorida 14- jildli universal ensiklopediya yozish uchun umumiy yoʻnalishni belgilab berilgan. Shu qaror boʻyicha Oʻzbek sovet ensiklopediyasi Bosh redaksiyasi tashkil etilgan. Bosh redaksiyagaredaksiya zimmasiga OʻzSE ni tayyorlash va keyinchalik boshqa ensiklopediyalar va [[lugʻat]]lar tuzish vazifasi yuklangan.<ref name="Muqaddima">{{cite encyclopedia
|last=
|first=
Qator 90:
|quote=
|ref=
}}</ref> Har bir jildning oʻrtacha hajmi 105 nashriyot qogʻozini tashkil etganetadi. Jildlarda oʻrtacha 3,000 dan oshiq maqola bor. Ensiklopediyaning har bir jildi oxirida maqola mualliflari roʻyxati berilgan.
 
OʻzSE da maqolalar [[alifbo]] tartibida berilgan. Maqola nomlari qora katta harflar bilan berilgan. Maqola nomlarida [[urgʻu]] bilan aytiladigan [[unli tovush]]larga urgʻu qoʻyilgan. Maqola nomlarining koʻpchiligi [[birlik son]]da berilgan. Odatda [[koʻplik son]]da ishlatiladigan atamalar (masalan, '''[[Mineral|MINERALLAR]]''') koʻplik sonda berilgan.
Qator 145:
 
== Tanqidi ==
OʻzSE sovet davrida yozilgani uchun undagi maqolalarning aksari [[kommunizm|kommunistik]] mafkuraning taʼsiri ostida yozilgan. OʻzSEdaOʻzSE da shu ensiklopediyaning oʻzi haqidagi maqolada „Oʻzbek sovet ensiklopediyasi (OʻzSE) — oʻzbek xalqining birinchi markscha-lenincha ensiklopediyasi“, - deb yozilgan.<ref name="OʻzSE"/> Ensiklopediya muqaddimasida boʻlsa:
<blockquote>OʻzSE ga kiradigan maqolalar markscha-lenincha metodologiyaga amal qilib tayyorlanadi. Burjua tuzumini yoqlovchilar, antikommunizm targʻibotchilari, oʻng va „soʻl“ revizionistlarning gʻayri ilmiy nazariyalari qomus sahifalarida ilmiy asosda tanqid qilinadi,<ref name="Muqaddima"/></blockquote>
 
- deb yozilgan.
 
Oʻzbek sovet ensiklopediyasida [[Ahmad Yassaviy]] kabi [[sufiylik|sufiy]] faylasuflar ijodigaijodi umuman olganda ijobiy baho berilganyoritilgan.<ref name="Ramet">{{ref-en}} {{Cite book|title=Religion and Nationalism in Soviet and East European Politics|first=Sabrina|last=Ramet|publisher=Duke University Press|year=1989|page=215}}</ref>. [[Abdurauf Fitrat]] va [[Choʻlpon]] kabi yozuvchilar boʻlsa [[millatchilik]] va panturkizmda[[panturkizm]]da aylblanib tanqid qilingan. [[Glasnost]] yillarida va musqatil Oʻzbekistonda bunday tanqidlar betaraf emas deb qarala boshlandi.<ref name="Kara">{{ref-en}} {{cite journal|title=Reclaiming National Literary Heritage: the Rehabilitation of Abdurauf Fitrat and Abdulhamid Sulaymon Cholpan in Uzbekistan|first=Harim|last=Kara|year=2002|month=January|volume=54|issue=1|page=123-142|journal=Europe-Asia Studies}}</ref>
 
OʻzSE da koʻp maqolalar [[Marksizm|marksist]] qarashda yozilgan boʻlsada, ensiklopediyada [[Ijtimoiy fanlar|ijtimoiy]] va [[Tabiiy fanlar|tabiiy]] fanlar boʻyicha mukammal maʼlumot berilgan. Qomusda [[SSRI]] va [[Oʻzbek SSR]] haqida juda chuqur maʼlumot berilgan. Sovet Oʻzbekistonidagi hayotning har bir qirrasi yaxshi yoritilgan. Xususdan, Oʻzbek SSR ning tarixi, iqtisodi, ilmi, sanʼati va madaniyati toʻliq yoritilgan. OʻzSE da Oʻzbekistondan tashqarida tanilmagan oʻzbek fan va sanʼat namoyondalarining hayoti va ijodi haqida mukkammal maqolalarmaʼlumot berilgan.
 
== OʻzSE va OʻzME ==
Oʻzbekiston mustaqillikka erishganidan keyin chiqarilgan [[Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi]]dagi aksar maqolalar OʻzSE dan olingan. Koʻplab maqolalar OʻzSE dan OʻzME ga hech bir oʻzgartirishsiz olingan. Baʼzi hollarda olingan maqolalarga kichik oʻzgartirishlar kiritilgan. Masalan, [[qoʻshimcha]]lar, [[qisqartma]]lar oʻzgartirilgan, iloji boʻlsa ruscha [[atama]]lar oʻzbekchaga oʻgirilgan., Baʼzibaʼzi maqolalardahollarda OʻzME da OʻzSE dagiga qaraganda yangiroq maʼlumot berilgan. Masalan, [[Nigeriya]]dagi [[Aba]] shahri haqidagi va [[diod]] haqidagi maqolalarda shu kichik farqlarni kuzatish mumkin. Ammo, umuman olganda OʻzSE va OʻzME dagi maqolalar umuman olganda bir-biriga juda oʻxshash:
 
{| class="wikitable"