Dushanbe: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Ko'rimsiz tasvirlar |
https://en.wikipedia.org/wiki/London dagi ketma-ketlik |
||
Qator 61:
Dushanbe dastlab [[Varzob]] daryosining boʻyidagi uchta kichik yondosh qishloq — Sariosiyo, Shohmansur va Dushanba oʻrnida paydo boʻlgan. Bu uch qishloqning eng yirigi Dushanba qishlogʻi boʻlgan. Shahar hududidan [[yunon]]-[[baqtriya]] davri (eramizdan avavvalgi 2-asr)ga oid arxeologik yodgorliklar topilgan. Qoʻlyozmalarda Dushanba qishlogʻi 17-asr boshidan tilga olingan. Dushanbe 1924-yidan Tojikiston Muxtor respublikasi poytaxti boʻlgan. 1925-yil Dushanbega shahar statusi berilgan.
== Geografiyasi ==
===
Dushanbeni Varzob daryosi shimoldan janubga, [[Kofarnihon]] daryosi sharqdan gʻarbga kesib oʻtgan.
Dushanbening aholisi 1926-yil 5,600 kishi boʻlgan<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>. 1997-yil aholi soni 512,500 boʻlgan. 2008-yilga kelib aholi soni 679,400 kishiga yetgan<ref name=ds>[http://www.2shanbe.tj/index/0-48 Душанбе — Неофициальный сайт Душанбе]</ref>.▼
=== Hududiy boʻlinishi ===▼
[[File:Административное деление Душанбе.png|thumb|120px|left|Dushanbe shahrining hududiy boʻlinishi]]▼
== Iqtisodi ==▼
Dushanbe — Tojikistonning yirik [[sanoat]] markazi. Shaharda respublika sanoat ishlab chiqarishining qariyb 1/3 qismi joylashgan. [[Mashinasozlik]] va [[metallsozlik]] sanoati, [[toʻqimachilik]] mashinasozligi, [[qishloq xoʻjaligi]] mashinasozligi, savdo mashinasozligi, roʻzgʻor sovitkichlari, [[armatura]]lar, „Tojikkabel“, yoʻl qurish mashinalari remonti zavodlari mavjud. Qurilish materiallari ([[sement]], yogʻochsozlik korxonalari, [[temir]]-[[beton]] konstruksiyalar zavodi) ishlab chiqariladi.▼
Shahar sanoatida yengil ([[tikuvchilik]], [[poyabzal]], [[ip]]-[[gazlama]], [[trikotaj]], [[shoyi]] fabrikalari) va [[oziq-ovqat]], ([[sut]] kombinati, [[qandolatchilik]], [[tamaki]] fabrikalari, [[vino]], [[pivo]], [[non]], [[yogʻ]]-[[moy]] zavodlari) sanoati korxonalari ham salmoqli oʻrin tutadi. ▼
Dushanbeni Dushanba-Vaxsh energetika sistemasi (shahar issiqlik elektr markazi, Norak, Perepadnaya, Markaziy, Bosh GESlar va Varzobdagi GESlar) [[elektr energiya]] bilan taʼminlab turadi.▼
== Transporti ==▼
Dushanbe shahri bir necha [[temir yoʻl]] va shosse yoʻllar tugunidir. Dushanbe Xalqaro Aeroporti shaharga xizmat koʻrsatadi. Shahar ichida [[avtobus]] va [[trolleybus]] qatnaydi.▼
== Taʼlimi ==▼
Dushanbe 20-asr oʻrtalaridan yirik ilmiy va madaniy markazga aylandi. Shaharda Tojikiston Respublikasi fanlar akamdeiyasi va ilmiy tadqiqot institutlari ishlab turibdi. Dushanbeda oʻndan oshiq [[oliy oʻquv yurti]], bir qancha oʻrta maxsus oʻquv yurtlari, hunar-texnika bilim yurtlari, [[litsey]] va [[kollej]]lar mavjud.▼
== Madaniyati ==▼
Keyingi yillarda Dushanbeda koʻplab chiroyli maʼmuriy, oʻquv, madaniy va maishiy binolar (Hukumat uyi, Majlisi Oliy, „Tojikkonsert“, Borbad nomidagi kinokonsert zali, „Dushanba“, „Tojikiston“ mehmonxonalari, Tojikiston davlat milliy universiteti, aerovokzal, „Rohat“, „Saodat“ choyxonalari, „Sadbarg“ maishiy xizmat uyi, Kasaba uyushmalari Saroyi, yozuvchilar uyi) va koʻp qavatli turar joy binolari qurilgan. ▼
Dushanbeda yetti [[teatr]] (Sadriddin Ayniy nomli Akademik opera va balet teatri, A. Lohutiy nomli Tojikiston akademik drama teatri va boshqalar), [[filarmoniya]], [[sirk]], bir necha kinoteatr, „Tojikfilm“ kinostudiyasi, Firdavsiy nomli Milliy kutubxona, fanlar akdemiyasining Markaziy ilmiy kutubxonasi, A. Lohutiy nomli shahar Markaziy kutubxonasi, qariyb 180 jamoat kutubxonasi, 7 muzey, Xalq xoʻjaligi yutuqlari koʻrgazmasi, [[radio]], telemarkaz, respublika [[telegraf]] agentligi va boshqalar bor. ▼
Dushanbeda poligrafiya kombinati, „Irfon“, „Adib“, „Maorif“, „Donish“, „Sharqi ozod“ nashriyotlari, Tojikiston ensiklopediyasi Bosh ilmiy tahririyati mavjud. Oʻttizga yaqin nomda [[tojik tili|tojik]], [[oʻzbek tili|oʻzbek]], [[rus tili|rus]], [[ingliz tili|ingliz]] va boshqa tillarda [[gazeta]], oʻndan oshiq nomda [[jurnal]] nashr etiladi. ▼
Shaharda 27 [[kasalxona]], 60 vrachlik ambulatoriya-poliklinika muassasasi (shu jumladan 10 ta maxsus dispanser), 8 sanitariya-epidemiologiya stansiyasi, 5 [[stadion]], sport saroyi, 7 suzish havzasi mavjud. Dushanbe atrofidagi ([[Hisor-olay togʻlari|Hisor]] togʻlarining janubiy yon bagʻirlarida) manzarali togʻ daralarida dam olish uylari va sanatoriylar bor.▼
Shaharda Vaxdat, Gʻalaba, maydonlari, Ayniy nomidagi bogʻ bor. Tojik mumtoz adabiyoti aseoschisi [[Abu Abdullo Rudakiy]]ga, [[Abu Ali ibn Sino]] va [[Sadriddin Ayniy]]ga haykal oʻrnatilgan, Ayniy va [[Mirzo Tursunzoda]]ga maqbara barpo qilingan. Dushanbeda yana botanika bogʻi, [[mineralogiya]] [[muzeyi]] va boshqalar bor.▼
▲== Hududiy boʻlinishi ==
▲[[File:Административное деление Душанбе.png|thumb|120px|Dushanbe shahrining hududiy boʻlinishi]]
[[2013-yil]] 18-iyulda Dushnabe shahrining maydonini uch baravarga kattalashtirish qarori qabul qilindi<ref>[http://www.riarealty.ru/news/20130718/400919364.html Территория столицы Таджикистана расширится втрое за счет прилегающих районов]</ref>.
Qator 129 ⟶ 104:
|-
|}
== Demografiyasi ==
▲Dushanbening aholisi 1926-yil 5,600 kishi boʻlgan<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>. 1997-yil aholi soni 512,500 boʻlgan. 2008-yilga kelib aholi soni 679,400 kishiga yetgan<ref name=ds>[http://www.2shanbe.tj/index/0-48 Душанбе — Неофициальный сайт Душанбе]</ref>.
▲== Iqtisodi ==
▲Dushanbe — Tojikistonning yirik [[sanoat]] markazi. Shaharda respublika sanoat ishlab chiqarishining qariyb 1/3 qismi joylashgan. [[Mashinasozlik]] va [[metallsozlik]] sanoati, [[toʻqimachilik]] mashinasozligi, [[qishloq xoʻjaligi]] mashinasozligi, savdo mashinasozligi, roʻzgʻor sovitkichlari, [[armatura]]lar, „Tojikkabel“, yoʻl qurish mashinalari remonti zavodlari mavjud. Qurilish materiallari ([[sement]], yogʻochsozlik korxonalari, [[temir]]-[[beton]] konstruksiyalar zavodi) ishlab chiqariladi.
▲Shahar sanoatida yengil ([[tikuvchilik]], [[poyabzal]], [[ip]]-[[gazlama]], [[trikotaj]], [[shoyi]] fabrikalari) va [[oziq-ovqat]], ([[sut]] kombinati, [[qandolatchilik]], [[tamaki]] fabrikalari, [[vino]], [[pivo]], [[non]], [[yogʻ]]-[[moy]] zavodlari) sanoati korxonalari ham salmoqli oʻrin tutadi.
▲Dushanbeni Dushanba-Vaxsh energetika sistemasi (shahar issiqlik elektr markazi, Norak, Perepadnaya, Markaziy, Bosh GESlar va Varzobdagi GESlar) [[elektr energiya]] bilan taʼminlab turadi.
▲== Transporti ==
▲Dushanbe shahri bir necha [[temir yoʻl]] va shosse yoʻllar tugunidir. Dushanbe Xalqaro Aeroporti shaharga xizmat koʻrsatadi. Shahar ichida [[avtobus]] va [[trolleybus]] qatnaydi.
▲== Taʼlimi ==
▲Dushanbe 20-asr oʻrtalaridan yirik ilmiy va madaniy markazga aylandi. Shaharda Tojikiston Respublikasi fanlar akamdeiyasi va ilmiy tadqiqot institutlari ishlab turibdi. Dushanbeda oʻndan oshiq [[oliy oʻquv yurti]], bir qancha oʻrta maxsus oʻquv yurtlari, hunar-texnika bilim yurtlari, [[litsey]] va [[kollej]]lar mavjud.
▲== Madaniyati ==
▲Keyingi yillarda Dushanbeda koʻplab chiroyli maʼmuriy, oʻquv, madaniy va maishiy binolar (Hukumat uyi, Majlisi Oliy, „Tojikkonsert“, Borbad nomidagi kinokonsert zali, „Dushanba“, „Tojikiston“ mehmonxonalari, Tojikiston davlat milliy universiteti, aerovokzal, „Rohat“, „Saodat“ choyxonalari, „Sadbarg“ maishiy xizmat uyi, Kasaba uyushmalari Saroyi, yozuvchilar uyi) va koʻp qavatli turar joy binolari qurilgan.
▲Dushanbeda yetti [[teatr]] (Sadriddin Ayniy nomli Akademik opera va balet teatri, A. Lohutiy nomli Tojikiston akademik drama teatri va boshqalar), [[filarmoniya]], [[sirk]], bir necha kinoteatr, „Tojikfilm“ kinostudiyasi, Firdavsiy nomli Milliy kutubxona, fanlar akdemiyasining Markaziy ilmiy kutubxonasi, A. Lohutiy nomli shahar Markaziy kutubxonasi, qariyb 180 jamoat kutubxonasi, 7 muzey, Xalq xoʻjaligi yutuqlari koʻrgazmasi, [[radio]], telemarkaz, respublika [[telegraf]] agentligi va boshqalar bor.
▲Dushanbeda poligrafiya kombinati, „Irfon“, „Adib“, „Maorif“, „Donish“, „Sharqi ozod“ nashriyotlari, Tojikiston ensiklopediyasi Bosh ilmiy tahririyati mavjud. Oʻttizga yaqin nomda [[tojik tili|tojik]], [[oʻzbek tili|oʻzbek]], [[rus tili|rus]], [[ingliz tili|ingliz]] va boshqa tillarda [[gazeta]], oʻndan oshiq nomda [[jurnal]] nashr etiladi.
▲Shaharda 27 [[kasalxona]], 60 vrachlik ambulatoriya-poliklinika muassasasi (shu jumladan 10 ta maxsus dispanser), 8 sanitariya-epidemiologiya stansiyasi, 5 [[stadion]], sport saroyi, 7 suzish havzasi mavjud. Dushanbe atrofidagi ([[Hisor-olay togʻlari|Hisor]] togʻlarining janubiy yon bagʻirlarida) manzarali togʻ daralarida dam olish uylari va sanatoriylar bor.
▲Shaharda Vaxdat, Gʻalaba, maydonlari, Ayniy nomidagi bogʻ bor. Tojik mumtoz adabiyoti aseoschisi [[Abu Abdullo Rudakiy]]ga, [[Abu Ali ibn Sino]] va [[Sadriddin Ayniy]]ga haykal oʻrnatilgan, Ayniy va [[Mirzo Tursunzoda]]ga maqbara barpo qilingan. Dushanbeda yana botanika bogʻi, [[mineralogiya]] [[muzeyi]] va boshqalar bor.
== Manbalar ==
| |||