Ukraina: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
kTahrir izohi yoʻq |
Tahrir izohi yoʻq |
||
Qator 2:
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Ukraina''' (Ukraina) — Yevropaning jan.sharqida joylashgan davlat. Mayd.
Qator 18:
gʻarbida Zakarpatye pasttekisligi yotadi.
Geologik tuzilishi jihatidan U. hududi Sharqiy Yevropa platformasining jan.gʻarbiy qismidan hamda uni oʻrab turgan Karpat va Krim burmali togʻlaridan iborat. Platformada Ukraina kristalli massivi (qalqoni), VolinPodoliya platosi, Lvov botigi, Donetsk avlakogeni, DneprDonetsk, Qora dengiz boʻyi botiqlari ajralib turadi.
Iklimi, asosan moʻʼtadil kontinental. Gʻarbdan sharqqa tomon iklimning kontinentalligi kuchayadi. Shim.dan jan.ga tomon yoz bilan qishning temperaturadagi farqi ortib, qor qoplamining qalinligi va saklanish muddati, yogʻin miqdori, nisbiy namlik kamayib boradi
ning urtacha t-rasi shim.sharqda —7°, —8° ,
U. dare shoxobchalarining jami uz. 170 ming km ga yaqin. Koʻp daryolari Kora va Azov dengizlariga quyiladi. Eng katta daryosi — Dnepr. Yirik daryolari — Dnestr, Jan. Bug , Severskiy Donets, Prut, qisman Dunay. Ularning kupi qishda muzlaydi. Yirik daryolarida GESlar kurilgan. 7 mingdan ortiq koʻl bor. Yiriklari: Yalpug , Katlabux, Sassiq, Shagani, Alibey, Sinevir va b. Suv omborlari: Kremenchug (2250 km2), Kaxovka (2155 km2), Kiyev (922 km2), Dneprodzerjinsk (567 km2) va b.
Tuproklari xilmaxil. Mamlakat shim. qismida chimlipodzol tuproklarning turli tiplari uchraydi, oʻtloqibotqoq va torfli botqoq tuproqlar ham tarqalgan. Oʻrmonli dasht zonasida sur tusli oʻrmon tuproklari, podzollashgan va haqiqiy qora tuproklar, dasht zonasida oddiy va jan. qora tuproq, dengiz sohilida toʻq kashtan tuproklar koʻproq. Ukraina Karpat togʻlarida ajriqli podzol tuproqlardan tortib qora qayin oʻrmon mintaqasi, togʻ oʻtloqlari va togʻ torfzorlarida podzollashgan qoʻngʻir tuproqlargacha uchraydi
Qator 42:
19-a.ning 20—30-y.larida U.da milliy uygʻonish jarayoni boshlandi. 19-a. oxiri — 20-a. boshlarida siyosiy partiyalar tuzila boshladi. Rossiyada 1917 y. okt. toʻntarishi roʻy berib, Rossiya va AvstriyaVengriya imperiyalari barbod boʻlgach, ukrain siyosiy harakati qatiy talablar bilan maydonga chiqdi va milliy ozodlik kurashi davri yoki 1917—21 y.lardagi ukrain inqilobi boshlandi. Oʻsha davrda U.da Ukraina Markaziy Radasi, getman Pavel Skoropadskiy boshliq Ukraina Davlati, Ukraina Xalq Respublikasi Direktoriyasi ukrainlarning oʻz davlatini tuzishga intildilar. Ammo murakkab tashqi va ichki siyosiy sharoit, avvalo Sovet Rossiyasi qoʻshinlarining bostirib kirganligi ukrain inqilobining magʻlub boʻlishiga olib keldi. 1921 i. Ukraina SSR eʼlon qilindi va u 1922 y. 30 dek.da SSSR tarkibiga kirdi, Gʻarbiy Ukraina yerlari Polsha tarkibida krldi. Avvaliga, 20-a.ning 20-y.larida sovet U.sida ukrainlashtirish siyosati oʻtkazildi. Biroq 20-y.larning oxiri — 30-y.larning boshlarida bu siyosat toʻxtatildi. Ukrain milliy ziyolilari ommaviy qatagʻon va qirgʻin qilina boshladi. 20-a.ning 30—40-y.lari U. tarixidagi eng fojiali yillar boʻldi. 192123, 193233, 194647 y.larda U.da ham ocharchilik hukm surdi, ukrainlar ommaviy ravishda Sibir, Oltoy, Uzok, Sharqqa, Qrim aholisining bir qismi — Qrim tatarlari 1944 y. Oʻrta Osiyoga surgun qilindi. 1954 y. Qrim viloyati RSFSR tarkibidan U. tarkibiga oʻtkazildi.
20-a.ning 50—70-y.larida U.da keng miqyosli ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar roʻy berdi, jumladan, sanoat rivojlanib, shaharlar kengaydi. 80-y.lar oxirida qayta qurish siyosati boshlanishi bilan muxolifat harakati kuchaydi, yangi tuzilgan siyosiy tashkilotlar suverenitetga erishish, demokratiyani rivojlantirish, milliy va fuqarolik huquqlari uchun kurasha boshladi. Nihoyat, 1991 y. 24 avg . kuni U. mustaqilligi eʼlon qilindi. U. — 1945 y.dan BMT aʼzosi. OʻzR mustaqilligini 1992 y. 24 yanvarda tan olgan va oʻsha yil 25 avg .da diplomatiya munosabatlari oʻrnatgan. Milliy bayrami — 24 avg . — Mustaqillik kuni (1991). 2014 yil mart oyida Qrim muxtor respublikasi va Sevastopol shahri RFR tarkibiga qo'shib olindi.
| |||