Qora tuproqlar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Yangi maqola yaratildi
 
Olaf Studt (munozara | hissa)
+ 12 × [[]]; + Turkum:Tuproqshunoslik; -{{no iwiki}}
Qator 1:
'''Qora tuproqlar''' - [[tuproq]] tipi. Asosan, [[lyossimon yotqiziqlar|lyossimon]] qumoqlarda dashtlarning[[dasht]]larning quruq [[moʻtadil iqlim|moʻʼtadil sovuq iqlimidaiqlimi]]da va davriy ravishda[[ravish]]da yuviladigan yoki yuvilmaydigan suv rejimida, [[koʻp yillik oʻtlar|koʻp yillik oʻt]] [[oʻsimliklar]] ostida shakllangan, gumusga boy. 1896 y.da rus [[tuproqshunoslik|tuproqshunos]] [[olim]]i [[Dokuchayev olimiVasiliy Vasilyevich|V.V. Dokuchayev]] tuproq tipi sifatida taʼriflab bergan. Karbonatli ona jinsi, asosan, lyoss va lyossimon qumoqlar, uchlamchi davr neogen yotqiziqlari, gilli jinslar, shoʻrlangan jinslar, ellyuvial jinslardan iborat. Q.t. organik moddalar, jumladan, chirindi (gumus) ning koʻpligi, donador strukturasi, yuqori unumdorligi bilan tavsiflanadi.
 
Oʻsimliklari oʻtmishda [[oʻrmon-dasht zonalari|oʻrmondasht zonasiningzonasi]]ning tabiiy oʻsimliklari, oʻrmonlar dasht oʻtloqlari bilan almashib turgan. Hozirgi vaqtda[[vaqt]]da Q.t. maydonlarining asosiy qismi haydalib, oʻzlashtirilgan. Dashtlardagi tabiiy oʻsimliklar har yili koʻplab organik massa qoldiradi (100—200 s/ga), uning 40—60% oʻsimliklarning ildizidan iborat; gumusli qatlam yupqa (25 sm dan kam) — 120 sm dan ortiq, nor-donligi — rN 5,6—8,0, nam sigʻimi 38—43%. Q.t. podzollashgan, ishqor-sizlangan, tipik, oddiy, jan. kabi 5 ta tipchaga boʻlinadi.
 
Yer sharida Q.t. maydoni 240 mln. ga. Asosan, Yevrosiyo, Shim. va Jan. Amerikani egallagan Q.t. zonasi Yevrosiyoda, Yevropaning gʻarbi va janubi-sharqi, Mongoliya va Xitoygacha davom etadi. Shim. Amerikada Q.t. AQSH ning baʼzi gʻarbiy shtatlari va Kanadaning jan. provinsiyalarini egallagan; Jan. Amerikada Jan. Argentina va Chilining jan. togʻ etagi r-nlarida joylashgan. Moldaviya, Ukraina, Rossiyaning markaziy viloyatlari, Shim. Kavkaz, Volgaboʻyi, Gʻarbiy Sibirda tarqalgan. Q.t.da kuzgi va bahorgi bugʻdoy, qand lavlagi, kungaboqar, nasha, zigʻir, bogʻdorchilik, sabzavotchilik va tokchilik, chorvachilik rivojlangan. Q.t. unumdorligini oshirishda nam toʻplash va undan unumli foydalanish asosiy ahamiyatga ega. Q.t. suv rejimini yaxshilash uchun sugʻorish oʻtkaziladi, ihota daraxtlari ekiladi va b.
Qator 8:
 
{{stub}}
{{no iwiki}}
 
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
 
[[Turkum:Tuproqshunoslik]]