Ekologik omillar: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa)
Yangi maqola yaratildi
 
Töliq malumot
Qator 1:
Tirik organizmlarga ta'sir etuvchi muћitning ћar ќanday bo'laklari ekologik omillar deyiladi.
'''Ekologik omillar''' — atrof muhitning organizmlar faoliyatiga oʻziga xos taʼsir etuvchi maʼlum sharoitlari va elementlari majmui. E.o. 2 katta guruh — abiotik omillar va biotik omillarta boʻlinadi. Ekologiyada "cheklovchi omillar" tushunchasi ham mavjud, ular tarkibiga organizmlar mavjudligi va rivojlanishini cheklovchi har qanday omilni kiritish mumkin.
Muћit - ќuruќlik, suv, ћavo va er osti ќismlaridan iborat. Tashќi muћit tushunchasidan tashќari yashash sharoitlari degan tushuncha ћam mav¬jud bo'lib, bu tushunchaga organizmning yashashi uchun zarur bo'lgan ele¬mentlar yoki omillardan yoruѓlik, issiќlik, suv, oziќlanish va shu kabi¬lar kiradi. 1933 yilda D.N.Kashkarov muћit omillarini 3 guruћ (iќlim, edafik va biotik)ga bo'ladi. Keyinchalik 1950 yilda Alyoxin ekologik omillarni iќlim, edafik, orografik, biotik, antropogen va tarixiy guruћlarga ajratib o'rganishni taklif ќiladi.
 
Ekologik omillar 3 ta asosiy guruћga bo'linadi:
{{stub}}
1. Abiotik omillar - anorganik tabiat sharoitining yoki o'lik ta¬biatning yiѓindisi. Bulargaћarorat, yoruѓlik, namlik, suv, tuproќ, relef kiradi.
{{no iwiki}}
2. Biotik omillar: Bunga tirik tabiat elementlari (tirik orga¬nizmlarning bir-biriga va yashash muћitiga ta'siri) kiradi. Bio¬tik omillar fitogen va zoogen omillarga bo'linadi.
 
Fitogen omillar deganda yuksak va tuban o'simliklarning orga¬nizmga ta'siri e'tiborga olinsa, zoogen omillar deganda esa orga¬nizmga barchaћayvonlarning ta'siri nazarda tutiladi.
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
3. Antropogen omillar - bu inson faoliyati bilan boѓliќbo'lgan omillar, ya'ni odamlarning o'simlik vaћayvon turlari yoki ular gu¬ruћlarining tuzilishiga ko'rsatgan ta'siridir. Tirik organizmlarga juda ko'p omillar ta'sir ko'rsatadi. Ana shu omillarning ayrim orga¬nizmlarga ko'rsatgan ta'siri natijasi esa xilma-xildir. Omilning or¬ganizmћayoti uchun engќulay darajasi - optimal daraja deyiladi.Ћarќanday ekologik omillarning eng yuќori darajasi maksimum va engќo'yi darajasi minimum bo'ladi. Tabiiyki,ћar bir tirik organizm uchun u yoki bu ekologik omilning o'z maksimumi, mi¬nimumi va opti¬mumi bo'ladi. Chunonchi, uy pashshasi 7°S dan 50°S gacha yashashi mumkin. Ular uchun yashashning optimum darajasi 36-40°S ni tashkil etadi.
Shuniћam ta'kidlash zarurki, ekologik omillar organizmlarga kom¬pleks ta'sir etgandagina ular yuќori natija beradi.