'''Badaxshon''' — Amudaryoning[[Amudaryo]]ning yuqori oqimida, daryoning[[daryo]]ning har-ikkala sohilida[[sohil]]ida joylashgan [[togʻlar|togʻli]] [[oʻlka]]. B. [[Pomir]] togʻlarining bir qismi boʻlib, 2 oʻlkadan iborat: 1. Gʻarbiy Pomirni ishgʻol qilgan [[Togʻli-Badaxshon muxtor viloyati]] ([[Tojikiston]] Respublikasi); 2. Shim.-sharqiy Afgʻonistonni[[Afgʻoniston]]ni ishgʻol qilgan katta oʻlka. B. qadimdan [[savdo]] markazi boʻlib, chetga [[laʼl]], [[yoqut]] va [[zumrad]] chiqargan. Laʼlni badaxsh yoki balaxsh deb yuritganlar. B. toponimi shundan olingan boʻlishi ehtimol. Mil. av. 2- a.da B. Toharistonga[[Toxariston|Tohariston]]ga, soʻng [[Kushon podsholigigapodsholigi]]ga tobe boʻlgan. 5—6- a.larda [[eftaliylar|eftalitlar]], 8- a.da [[arablar]], 12- a.ning 2-yarmida [[gʻuriylar]], 13-a.ning 1-choragidan [[moʻgʻullar]] [[qoʻl]] ostida boʻlgan. B.da 15—16- a.larda [[temuriylar]] hukmronlik qilgan. 1520 y. [[Bobur]] B.ni oʻgʻli Humoyunga[[Humoyun]]ga topshirdi. 1584 y. B.ni [[Abdullaxon II]] egallagan. 17-a.da [[ashtarxoniylar]], keyinroq [[Dahbed]] ([[Samarqand]]) sayyidlaridan Mir Yorbek (1656— 1706) asos solgan sulola hukmronlik qildi. Mir Yorbek B.ning poytaxti[[poytaxt]]i [[Fayzobod]] (Juzgʻun) sh.ga asos solgan. B.da 18—19-a.larda hukmronlik [[Qunduz (shahar)|Qunduz]] beklariga oʻtgan. 1872 y.da tuzilgan [[Rossiya|rus]]-[[Buyuk Britaniya|ingliz]] ahdnomasiga muvofiq [[Buxoro xonligi]] bilan Afgʻonistonning B.dagi chegarasi [[Panj]] daryosi deb hisoblandi. 1873 y. Afgʻoniston xoni[[xon]]i [[Doʻstmuhammadxon]] B.ni oʻz davlatiga qoʻshib olgan (yana q. [[Afgʻoniston)]]).
== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
{{stub}} {{no iwiki}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
