Oltoy Respublikasi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
IanraBot (munozara | hissa)
k clean up, replaced: km2 → km² using AWB
Qator 1:
{{Maʼnolari|Oltoy (maʼnolari)}}
[[File:Altai republic map.png|right|thumb|250px]]
[['''Oltoy Respublikasi]]''' ([[Rus tili|rus.]] Респу́блика Алта́й [[Oltoy tili|olt.]] Алтай Республика)
Rossiya takibidagi mamlakat.
 
Poytaxti - [[Togli-Oltoy]]([[Oltoy tili|olt.]]Туулу Алтай)
Qator 8:
Mamlakatga [[1922]] [[yil]] [[1-iyun|1 iyun]] kuni asoss solingan.
 
'''Oltoy''', Oltoy Respublikasi — Rossiya Federatsiyasi tarkibidagi respublika. Mayd. 92,6 ming km2km². Aholisi 202,9 ming kishi (2002). Poytaxti — GornoAltaysk sh. Maʼmuriy jihatdan 9 tuman (rayon), 1 shahar, 2 shaharchaga boʻlinadi. Respublika boshligʻi lavozimi taʼsis etilgan. Parlamenti Davlat majlisi — El Qurultoyi deb ataladi. Hukumatga Respublika boshligʻi raislik qiladi.
 
Tabiati. Oltoy Respublikasi Oltoyning baland togʻli jan. qismini egallaydi. Respublikada Oltoyning eng bal. nuqtasi — Beluxa togʻi (4506 m) joylashgan. Togʻ tizmalari (Katun, Kuray, Shim. va Jan. Chuya) oraligʻida chuqur vodiylar yoki keng soylik ("dasht")lar bor. Iklimi keskin kontinental. Yanv.ning oʻrtacha t-rasi —12° dan —32° gacha, iyulniki 9—18°. Yillik yogʻin 100  mm dan 1000  mm gacha. Daryolari: Biya va Katun. Ularning gidroenergiya zahirasi katta. Biya daryosida yogʻoch oqiziladi. Yirik koʻli — Telets (Oltinkoʻl). Tuprogʻi qora va togʻ-podzol tuproq. Hududining 25% oʻrmon. Oʻrmondan yuqorida subalp va alp oʻtloklari bor. Yirik soyliklarda togʻdasht yoki chala choʻl oʻsimliklari oʻsadi. Togʻ echkisi, qoplon, ayiq, boʻri, los, xoldor bugʻu, kulrang sugʻur, uzun dumli yumronqoziq, tiyin, sobol; qushlardan turna, karqur, pishchuxa, qur, chil, oq va tundra kakligi yashaydi. Telets koʻli atrofida Oltoy va Katun qoʻriqxonalari tashkil etilgan. Chemal togʻ-iqlimiy kurorti mashhur. Telets koʻlida turizm rivojlangan.
 
Aholisi oltoylar (31%), ruslar (60,4%), qozoklar (5,6%), ukrainlar va b. Shahar aholisi 27%.
Qator 20:
Q.x.ning asosiy tarmogʻi — chorvachilik. Koʻy, echki, qoramol, oltoy otlari va togʻli dasht joylarda qoʻtos, shoxidan doridarmon olinadigan bugʻular (maral va xoldor bugʻular), Chuya vodiysida tuyalar boqiladi. Asalarichilik rivojlangan. Tiyin, oq sichqon, tulki, kolonok, sobol, norka kabi moʻynabop jonivorlar ovlanadi. Togʻ oraligʻi va dare vodiylarida dehqonchilik qilinadi: suli, arpa, makkajoʻxori, kungaboqar, oʻtlar ekiladi. Bogʻdorchilik bir-muncha rivojlangan.
 
Biysk sh. (Oltoy oʻlkasi)dan Mongoliya chegarasigacha boradigan transport magistrali — Chuya trakti (621  km) O. hududidan oʻtadi.
 
Madaniyati. 1992/93 oʻquv yili respublikada 199 umumiy taʼlim maktabi boʻlib, ularda 37 ming bola oʻqidi; 5 oʻrta maxsus oʻquv yurtida 3,9 ming oʻquvchi, ped. institutida 3,1 ming talaba taʼlim oldi. 6 ilmiy tadqiqot instituti (jumladan, tarix, oltoy tili va adabiyoti i.t. institutlari), 147 jamoat kutubxonasi, 253 klub muassasasi, 253 kino qurilma, milliy drama teatri, filarmoniya, oʻlkashunoslik muzeyi bor. Oltoy tilida "Altaydin cholmoni" ("Oltoy yulduzi", 1922 y.dan) va rus tilida "Zvezda Altaya" gaz.lari chiqadi. O. radiosi oltoy va rus tillarida eshittirish beradi.
Qator 28:
larda P. V. Kuchiyak xalq hayotini tasvirladi.
 
Meʼmorligi va tasviriy sanʼati. O. hududida mil. av. 2-ming yillikka oid koʻhna shahar harobalari, istehkomlarning qoldiklari saklanib qolgan. Qoyalarda hayvon, qushlarning tasvirlari, ov manzaralarini uchratish mumkin. Qad. koʻchmanchilarning mil. av. 5— 3-a.larga mansub koʻplab amaliy sanʼat namunalari topilgan. Qad. namat, guldor gilam toʻqish, kashtachilik anʼanalari hamon davom etib keladi. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
 
== Manbalar ==
{{manbalar}}
 
{{stub}}
 
 
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
Qator 40 ⟶ 37:
{{Sibir federal okrugi}}
{{Rossiya Federatsiyasining subʼektlari}}
 
 
{{stub}}