Kamerun: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Shrikarsan (munozara | hissa) Removing Link FA template as it is now available in wikidata |
CoderSIBot (munozara | hissa) Qatorga koʻchirish toʻgʻrilandi |
||
Qator 12:
K. ekvatorial va shim. subekvatorial mintaqalarda joylashgan. Yer yuzasi shim.ga tomon pasayib boradigan yassitogʻlik (1500—2000 m). K. markazida Adamaua platosi bor (eng baland joyi 3008 m). Biafra qoʻltigʻi sohilida Kamerun vulkanik massivi (4070 m) ajratib turadigan pasttekislikning kengligi 150 km cha. Qazilma boyliklari: temir rudasi, oltin, boksit, qalay, titan, neft, tabiiy gaz.
Iqlimi jan.da ekvatorial, nam iqlim. Oʻrtacha t-ra fevral yoki martda 24— 28°, iyulyo avg .da 22°—24°. Yillikyogʻin ichki hududlarda 1500—2000 mm, sohilda 3000 mm dan ortiq (Kamerun massivining gʻarbiy va jan.-gʻarbiy yon bagʻirlarida — 10000 mm gacha). K.ning boshqa qismida iqlim — ekvatorial-mussonli, seryomgʻir, qishi quruq. Oʻrtacha t-ra 19°—24°, shim.da 26°—33°. Yillik yogʻin 500 mm gacha. Daryolari koʻp va sersuv, ostonali, gidroenergiyaga boy. Koʻplarida kema qatnay olmaydi. Hududining ‘/, qismiga yaqini oʻrmon. Jan. dagi qizgʻish-sariq ferralit tuproqda doim yashil oʻrmonlar, sohilda mangra chakalakzorlari bor. Qimmatbaho yogʻoch beradigan daraxtlar (qizil, temir daraxt va b.) koʻp. Shim.dagi qizil-qoʻngʻir va qora tropik tuproklarda savanna oʻsimliklari oʻsadi. Oʻrmonlari daraxtlarda yashaydigan hayvonlar (maymunlar va b.), fil, suv aygʻiri, timsoh, ilon, qushlar va turli hasharotlarga boy. Qoʻtos, karkidon, kiyik, jirafa, arslon, gepard va b. koʻp. Hay-vonlarni saqlab qolish uchun Benue, Bubanjida, Vaza milliy bogʻlari va Bafia, Ja, Duala-Edea, Kampo qoʻriqxonalari barpo etilgan.
Aholisining koʻpchiligi bantu (duala, balundu, basa va b.), sharqiy bantoid (bamileke, bamum, tikar va b.) til oilalariga mansub. Rasmiy tillar — fransuz va ingliz tillari. Aholisining 45% qad. diniy eʼtiqodni saqlagan, 35% qismidan ortigʻi xristian (asosan, katolik), 20% sunniy musulmon. Aholining 41 % shaharlarda yashaydi. Yirik shaharlari: Duala, Yaunde, Bafusam, Morva, Garva va b.
Qator 20 ⟶ 18:
== Tarixi ==
K. hududidan oʻrta va yuqori paleolit davriga oid tosh qurollar topilgan. K.da dastlab pigmeylar yashab, ovchilik, chorvachilik va ibtidoiy dehqonchilik b-n shugʻullangan. 16-a.ning2-yarmidan K.ga portugallar, gollandlar, 18-a boshlaridan ingliz, fransuz, nemis, amerika din daʼvatkorlari (missionerlar) va savdogarlari kela boshladi. Ular kamerunliklarga tuz, gazmol, idish-tovoq, mis quymasi, spirtli ichimliklar olib kelib sotishgan. Yevropaliklar K.dan fil suyagi, palma moyi, murch va b. olib ketgan. 17— 18-a.larda Shim. K.da Mandora sultonligi tashkil topdi. 18-a. oxiri va 19-a. boshlarida fulbe koʻchmanchilari Shim. va Markaziy K.da bir necha musulmon davlatlarini tuzdilar. 18-a.da Markaziy K.da shakllangan Bamum davlati fulbelarga qarshi kurashdi. 18—19-a.larda Markaziy va Jan. K.da yana bir qancha davlatlar paydo boʻldi.
20-a. boshlarida Germaniya K.ning shim. va markaziy qismlariga hukmronlik qila boshladi. 1 -jahon urushi davrida ingliz-fransuz qoʻshinlari K. hududini Germaniyadan tortib oldi (1916). Sharqiy K. Fransiya, Gʻarbiy K. Bukj Britaniya nazoratiga oʻtdi. Mahalliy aholining ommaviy tashkiloti — Nigeriya va K. Milliy kengashi (1944) hamda K. xalklari ittifoqi partiyasi rahbarligida K. xalqi mustaqillik uchun kurash boshladi.
Nihoyat, 1960 y. 1 yanv.da Sharqiy K. mustaqilligi eʼlon qilinib, 13 no-yab.dan K. Respublikasi deb yuritila boshladi. 1961 y. 1 okt.da Gʻarbiy K.ning K. Respublikasiga birlashuvi natijasida K. Federativ Respublikasi (KFR) tuzildi. Mamlakat iqtisodiyotini koʻtarish choralari koʻrildi: yagona pul va oʻlchov birligi qabul qilindi; barcha siyosiy partiyalar K. milliy ittifoqiga birlashtirildi. Ittifoqning 1-sʼyezdida KFRni rivojlantirish dasturi qabul qilindi. 1972 y. 20 maydagi referendum natijasida KFR K. Birlashgan Respublikasi deb ataldi. 1984 y. 25 yanv.dan boshlab K. Respublikasi deb ataladigan boʻldi. K. — 1960 y.dan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 20 may — respublika eʼlon qilingan kun (1972).▼
▲dan K. Respublikasi deb yuritila boshladi. 1961 y. 1 okt.da Gʻarbiy K.ning K. Respublikasiga birlashuvi natijasida K. Federativ Respublikasi (KFR) tuzildi. Mamlakat iqtisodiyotini koʻtarish choralari koʻrildi: yagona pul va oʻlchov birligi qabul qilindi; barcha siyosiy partiyalar K. milliy ittifoqiga birlashtirildi. Ittifoqning 1-sʼyezdida KFRni rivojlantirish dasturi qabul qilindi. 1972 y. 20 maydagi referendum natijasida KFR K. Birlashgan Respublikasi deb ataldi. 1984 y. 25 yanv.dan boshlab K. Respublikasi deb ataladigan boʻldi. K. — 1960 y.dan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 20 may — respublika eʼlon qilingan kun (1972).
| |||