Masjid: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga matn qoʻshildi |
CoderSIBot (munozara | hissa) Qatorga koʻchirish toʻgʻrilandi |
||
Qator 7:
M.lar 7—8-a.lardan turli musulmon mamlakatlarning mahalliy meʼmorlik anʼanalarida yetakchi oʻrinni egallab, oʻziga xos uslubda qurila boshlagan. Asosan murabba yoki toʻgʻri toʻrtburchak tarhli, markaziy qismida xonaqohi boʻlgan, hovli atrofi ravoqli ayvonlardan iborat. 8 qirrali, gumbaz tomli va koʻp ustunli, galereyapi M.lar tosh, yogʻoch, gʻisht, rangli koshin bilan hashamdor bezatilgan (q. [[Almasjid al-Aqso]], [[Almasjid al-Harom]], [[Katta masjid]], [[Ibn Tu lun masjidi va b]].).
Oʻrta Osiyo’da dastlabki M.lar Buxoro Hisori ichida 713 y.da Qutayba ibn Muslim tomonidan mahalliy otashgoh butxona oʻrnida qurilgan. Rivoyatlarga koʻra, Samarqanddagi birinchi M. Hazrati Xizr masjidi oʻrnida boʻlgan. 10— 11-a.lar M. meʼmorligida ganch oʻymakorligi, gʻishtni bezakli qilib terish sanʼati rivoj topgan (Termizdagi Chorustun masjidi, Deggaron masjidi, Turkmanistondagi Sherkabir masjidi va b.). 14—15-a.larda M. turlari va tuzilishi oʻzgarib, u shaharning eng koʻzga koʻringan yirik meʼmoriy jamoat binolari qatoridan oʻrin olgan. Shahar markazlarida jome masjid, juma masjid va guzar, mahalla M.lari keng tarqalgan. Movarounnahr meʼmorlik maktabida yaratilgan xalq ustalarining oʻziga xos merosi Eron, Xuroson, Ozarbayjon, Hindiston, Hirot meʼmorligi bilan oʻzaro uygʻunlashib ketgan. Bu maktab meʼmorligida erishilgan barcha imkoniyat va yutuqlar Gavharshod begim meʼmoriy maj-muasi, Bibixonim jome masjidi, Koʻk gumbaz masjidi, Darband (Ozarbay-jon)dagi juma masjid (1368), Tabriz (Eron)dagi Koʻk masjid (1405) qurilishida oʻz aksini topgan.
16—17-a.larda M. qurilishida gumbazlar tuzilishi ancha murakkablashdi. Peshtoq, ravoq va minoralarning turli shakllari yaratiddi. Bezagida muqarnas naqshlar, koshinkori bezaklar qoʻllaniddi: Ozarbayjonning Ardabil sh.dagi shayx Sefi majmuasi (15—17a.lar), Ganjadagi juma masjid (1606), Eronning Isfahon sh.dagi Lutfullo masjidi (1603—1618), Shoh masjid (1612—1630), Mashhaddagi Musallo masjidi (17-a. oxiri), Dehli jome masjidi, Turkiyaning Istanbul sh.dagi Boyazid masjidi (1505), Shahzoda masjidi (1548), Sulaymon masjidi (1550—57), Salim masjidi (1569—75), Ahmad masjidi (1609—17) va b. Oʻzbekistonning Buxoro, Samarqand, Shahrisabz sh.laridagi Baland masjid, Xoʻja Zayniddin majmuasi, Bahouddin majmuasi. Shahar tashqarisida namozgohlar (Buxoro namozgohi, Qarshi namozgohi), ziyoratchilar uchun xonaqohlar (Qosim shayx xonaqohi, Fayziobod xonaqohi, Nodir Devonbegi xonaqohi va b.) qurildi.
| |||