Vodorod koʻrsatkichi (pH): Versiyalar orasidagi farq

[[Kimyo]]da '''pH''' ({{talaffuz|pe-hash}}; [[ingliz tili|ingl.]] ''potential Hydrogen'' - "potensial [[vodorod]]") [[suvli eritma]]ning [[kislota]] yoki [[asos (kimyo)|asos]]ligi oʻlchovidir.<ref name="Bates">Bates, Roger G. ''Determination of pH: theory and practice''. Wiley, 1973.</ref> Sof [[suv]] neytraldir, uning pHi 25°C [[harorat]]da 7.0 ga yaqin. pHi 7 dan kichik eritmalar kislotali, 7 dan katta eritmalar esa asoslidir. pH oʻlchovlar [[tibbiyot]], [[biologiya]], kimyo, [[agronomiya]], [[okeanshunoslik]], [[tabiatshunoslik]], [[muhandislik]] va boshqa sohalarda juda muhimdir.pH eritmadagi [[gidroksoniy]] ionlarining (H₃O⁺) [[molyar konsentratsiya]]si manfiy [[logarifm]]i (10 asosda) p[H] ga yaqindir, biroq teng emas; past pH gidroksoniy ionlari konsentratsiya yuqoriligini, baland pH esa past konsentratsiya pastligini bildiradi. Bu manfiy logarifm oʻnlik nuqtadan keyingi xonalar soniga mos keladi, masalan, 0.1 molyar [[xlor kislotasi|HCl]] pHi 1 atrofida, 0.0001 molar HCl pHi esa 4 ga yaqin boʻlishi kerak (chunki 0.1 va 0.0001 larning 10 asosli logarifmlari mos ravishda -1 va -4 ga teng). Sof (ionsizlashgan) suv neytral boʻlib, juda kuchsiz kislota yoki asos, deb qaralishi mumkin, zero uning pHi 25°C da 7, yoki 0.0000001 ''M'' H⁺ dir.<ref>{{cite web|url=http://pages.pomona.edu/~wes04747/handout/equil_io.htm|title=General Chemistry Handouts, Pomona College: How to Solve Equilibrium Problems: An Approach Based on Stoichiometry Part II, Acid-Base Reactions}}</ref> pH chegarasi yoʻq, u 0 dan past yoki 14 dan baland boʻla oladi,<ref>{{cite web|url=http://antoine.frostburg.edu/chem/senese/101/acidbase/faq/negative-pH.shtml|title=Is a negative pH possible?}}</ref> biroq suvli eritmada u suvning kislotaligi va asosligi bilan cheklanadi. Suvli eritma pHi baland boʻlishi uchun unda siyrak vodorod ionlarini bogʻlab oluvchi asos eritilishi lozim. Suvdagi vodorod ionlari [[solvatatsiya]]ni hisobga olish uchun oddiygina H⁺ yoki gidroksoniy (H₃O⁺) yoki yuqoriroq turlar (msl., H₉O₄⁺) deb yozilish mumkin, biroq bularning bari bir xil maʼnoni bildiradi. [[Yer]] sirtidagi aksariyat chuchuk suv havzalari [[karbonat angidrid]] erishi tufayli ozgina kislotalidir;<ref>C.Michael Hogan. 2010. [http://www.eoearth.org/article/Abiotic_factor?topic=49461 ''Abiotic factor''. Encyclopedia of Earth. eds Emily Monosson and C. Cleveland. National Council for Science and the Environment]. Washington DC</ref> va ularning pHi 7 dan past.pHning p[H]dan farqi [[kimyoviy faollik|faollik faktoridadir]]. Bu vodorod ionlarining eritmaning boshqa komponentlari bilan aloqa qilish tendensiyasini bildiradi, qaysiki boshqa hodisalar bilan birgalikda [[pH metr]] ishlatishda elektr potensialga taʼsir etadi. Natijada pH eritmaning [[ionli kuchlilik|ionli kuchliligi]] tufayli oʻzgaradi: masalan, 0.05 ''M'' [[kaliy vodorod ftalat|KHP]] eritmasi qoʻshilgan [[kaliy xlorid]] (bu tuz na kislotali, na asosli ekanligiga qaramay) tufayli pHi ±0.5 birlikka oʻzgarishi mumkin.<ref name=Feldman>{{cite web|url=http://www.osti.gov/bridge/purl.cover.jsp?purl=/32395-i7huuc/webviewable/|title=13C and 170 NMR Binding Constant Studies of Uranyl Carbonate Complexes in Near-Neutral Aqueous Solution Yucca Mountain Project Milestone Report 3351}}</ref>▼