Portugaliya: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k clean up, replaced: km2 → km² using AWB |
CoderSIBot (munozara | hissa) Qatorga koʻchirish toʻgʻrilandi |
||
Qator 37:
Matbuoti, radioeshittirishi va telekursa guvi. P.da koʻpgina gaz. va jur.lar nashr etiladi, eng muhimlari: "Dia" ("Kun", kundalik gaz., 1975 y.dan); "Diariu da Republika" ("Respublika gazetasi", kundalik gaz., 1820 y.dan), "Diariu notisiash" ("Yangiliklar gazetasi", kundalik gaz., 1864 y.dan), "Diariu popular" ("Xalq gazetasi", kundalik kechki gaz., 1942 y.dan), "Alavanka" ("Pishang", oylik jur.), "Kapital" ("Poytaxt", kundalik kechki gaz., 1968 y.dan), "Publiku" ("Jamoatchilik", kundalik gaz., 1990 y.dan), "Eshpresu" ("Ekspress", haftanoma, 1974 y.dan). Luza axborot agentligi 1987 y.da ilgarigi ikki agentlik: Notisiash di Portugal va Ajen-sia Notisioza Ofisial Portugeza — ANOPning qoʻshilishi yoʻli bilan tuzilgan. P. radioeshittirish davlat kompa-niyasi 1975 y. tuzilgan. P. televideniye-si, aksiyadorlik telekompaniyasi, 1956 y. tashkil etilgan.
Adabiyotiga boy portugal folklori asos boʻlgan, uning 11-a.ga oid namunalari bizgacha yetib kelgan. 13—15-a. larga mansub ritsarlik lirikasi namunalari ilk adabiy yodgorliklardir. 15-a. boshlaridan tarixiy xronikalar yaratildi, ularda tarixiy vokealar afsona va rivoyatlar bilan qoʻshib tasvirlandi. 15-a. oxirlaridan Uygʻonish davri adabiyoti maydonga chiqa boshladi. 16-a. oʻrtalaridagi iktisodiy va siyosiy tanglik oqiba-tida adabiyot ham inqirozga yuz tutdi. 18-a. oʻrtalaridan adabiyotga maʼrifat-parvarlik gʻoyalari kirib keldi. 19-a.ning 30-y.larida romantizm rivoj topdi. 50—60y.larda esa zamonaviy mavzularga eʼtibor kuchaydi. A. di Kental (1842—91) sheʼriyati, J. Dinishe (1839-71), J.M. Esadi Keyrush (1843-1900) romanlari, A.Enish (1848—1901) pyesalari voqea va hodisalarni haqqoniy aks ettirdi. 20-a. P. adabiyotida dekadentlik tamoyillari hukmron boʻldi. 1926 y. fashizm diktaturasi oʻrna-tilishi umidsizlik kayfiyatini kuchay-tirdi. 1974 y. bu diktatura barham top-gach, erkin adabiyotning vujudga kelishiga imkon yaratildi. Ilgʻor adiblar yangi, demokratik madaniyat barpo etishda faol katnasha boshladilar.
== Meʼmorligi ==
Qator 45 ⟶ 43:
== Tasviriy sanʼati ==
Paleolit davridan qoya rasmlari (Santyagu-du-Eshkoral), neolit davridan dolmenlar, sopol idishlar saqlangan. 13— 15-a.larda gotika uslubidagi haykaltaroshlik rivojlandi. 15—16-a.lar P. rassomligi niderland sanʼati taʼsirida taraq-qiy etdi. 17—18-a.lar sanʼatida barokko usuli mahobatli haykaltaroshliqsa namoyon boʻldi (J. Mashadu di Kashtru, A. Ferreyra ijodi), 18—19-a. boshlaridagi rassomlikda soʻnggi italyan barokko sanʼati anʼanalari klassitsizmning akademik talqini bilan almashdi. 20-a.ning 50-y.larida neo-realistlar oqimi maydonga keddi (J. Pamar va b. ijodi), bu oqim vakillari milliy tarix va xalq hayotiga murojaat etdilar. Fashist diktaturasi agʻdarib tashlangach, koʻpgina rassomlar demokratik oʻzgarishlarga hissa qoʻshish ishtiyoqida ijod qila boshladi. Xalq ijodida yogʻoch oʻymakorligi, guldor sopol va turli ba-diiy buyumlar tayyorlash, toʻqimachilik, toʻr toʻqish rivoj topgan. Musiqasi ispan musiqa madaniyati bilan mushtarak xususiyatlarga ega. Qoʻshiq va qoʻshiq-raqs janrlari koʻproq rivojlangan. Mexnat va marosim qoʻshikdaridan eng koʻp tarqalgani — fadu (gitara joʻrligida kuylanadi), eng ommaviy raqs — vira. Gitara, gayta (volinka), zabumba (katta silindrsimon baraban), tambur (kichik baraban), pandeyru va adufi (doyra va toʻrtburchak shaklidagi doyra) kabi musika asboblari bor. Professional mu-siqa ham oʻz anʼanalariga ega. Italyan opera sanʼatining taʼsiri katta. Ilk yirik kompozitor M. Portugal (1762— 1830) 50 dan ortiq opera yozgan. "San-Karlush" opera teatri (1793) va Milliy konservatoriya (1835, ikkalasi ham Lissabonda), Musiqa akademiyasi (Ko-imbra), Munitsipal konservatoriya (Portu), 4 simfonik orkestr, xor ka-pellasi, bir necha musika jamiyati bor.
== Teatri ==
12-a.da sodda teatr tomoshalari koʻrsatilgan. 15-a. oxirlarida milliy teatr shakllandi, unga dramaturg , aktyor va kompozitor J. Visente asos soldi. 16-a. oxirida Lissabonda dunyoviy teatrlar paydo boʻldi. 17-a. katolik reaksiya kuchayishi teatrni tanaz-zulga uchratdi. 18-a.da maʼrifatparvarlik gʻoyalari teatrga samarali taʼsir qildi. 19-a. 20—30-y.larida milliy teatr rivojlana boshladi. Lissabonda dramatik sanʼat konservatoriyasi, milliy teatr tashkil topdi (1846). 20-a. boshlarida teatr turli moderni-stik okimlar taʼsirida boʻldi. Lissabonda qirolicha Mariya milliy teatri, Milliy xalq teatri, Badiiy teatr bor. Jahon mum-toz yozuvchilari asarlari va milliy zamonaviy dramaturglar (K. Ferreyra, A. Redol) pyesalari sahnalashtirilgan. Yetakchi aktyorlari: A. Abranshis, L. Simoinsh, S. Dinij, M. Lalandi va b.
Qator 55 ⟶ 51:
== Oʻzbekiston — Portugaliya munosabatlari ==
OʻzR bilan P. oʻrtasidagi savdo-iqtisodiy munosabatlarning meʼyoriy-huquqiy asoslari shakllangan. OʻzR Prezidenti I. Karimovning 1996 y. 2—3 dek.da P.ga rasmiy tashrifi chogʻida havo transport qatnovi va turizm sohasidagi hamkorlik toʻgʻrisida shartnomalar imzolandi. Ikki mamlakat oʻrtasidagi savdosotikda eng koʻp qulaylik yaratib berish haqida kelishib olindi. 2002 y. OʻzR bilan P. oʻrtasidagi tovar aylanmasi 9,53 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. OʻzR da P. sarmoyasi ishtirokidagi "Osiyo toʻqimachilik assotsiatsiyasi" korxonasi paxta tolasini kayta ishlash va kalava ipdan mahsulot ishlab chiqarish bilan shugʻullanadi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
| |||