Tibet muxtor rayoni: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k clean up, replaced: km2 → km² using AWB |
CoderSIBot (munozara | hissa) Qatorga koʻchirish toʻgʻrilandi |
||
Qator 1:
'''Tibet muxtor rayoni''', Tibet (xitoycha Sitszan) — Xitoyning jan.gʻarbiy qismidagi maʼmuriy birlik, Tibet togʻligida. Mayd. 1,2 mln. km². Aholisi 2,52 mln. kishi (1998). Maʼmuriy markazi — Lxasa sh.
Aholisining aksari qismini tibetlar, shuningdek, ularga yaqin syan, nu, dulun, abor, lishmi, dafla xalqlari tashkil etadi. Tibetbirma guruhlari tilida soʻzlashadi; buddizmlamaizm diniga eʼtiqod qiladi. Asosan, qishloqlarda yashaydi, shahar kam. Xoʻjaligi. Iktisodiyotiningetakchi tarmogʻi — qishloq xoʻjaligi. Uning yalpi mahsulotining 60% dan ortigʻini dehqonchilik beradi. Dare vodiylari va togʻlarning yon bagʻirlarida arpa, suli, noʻxat, grechixa, jan.sharqida bugʻdoy va sholi yetishtiriladi. Sabzavot ekinlari ekiladi, mevachilik bilan shugʻullaniladi. Yaylov chorvachiligi rivojlangan, qoʻy, echki, yilqi, eshak, dehqonchilik rnlarida qoramol, choʻchqa boqiladi. Chorvachilikning asosiy mahsuloti — qoʻy juni va koʻnteri.
Qator 7 ⟶ 5:
T.m.r. hududida toshkoʻmir, tuz, oltin konlari topilgan. GES koʻp. Ishlab beruvchi mayda korxonalar bor. Lxasada energetika jihozlari va choʻyan quyish, koʻnteri va gilam, Chamdoda koʻnchilik, Shigatsze va Jangdze sh.larida gilam tukish korxonalari ishlab turibdi. Shuningdek, taxta tilish, gʻisht zdlari, farmatsevtika, toʻqimachilik sanoatlari mavjud.
Tarixi. Tibet xalqi mil.av. 6—5-a.larda Kukunor rnidan Tibet hududiga koʻchib oʻtgan syanlarning avtoxtonlar bilan qoʻshilib ketishidan kelib chiqqan. Mil. 7-a.dan syanlarning bir qismi dehqonchilik bilan shugʻullangan. Oʻsha davrda Tibetning jan.sharqiy qismidagi Yarlunga hukmdori Namri barcha qabilalarni birlashtirgan. Uning oʻgʻli Sronszangambo (649 y.da vafot etgan) Tibet davlatiga asos solgan. 7-a.ning 1yarmidaTibetda yozma manbalar yaratilgan. Tisongdetsen hukmronligi davrida (755—791) Tibet ayniqsa ravnaq topgan. 7—9-a.larda Tibetda zamindorlik munosabatlari yuzaga kelgan. 787 y.dan buddizm davlat diniga aylangan. Langdarma hukmronlik qilgan davrda (836—842) buddistlar taʼqib ostiga olina boshlandi, uning oʻlimidan soʻng Tibet bir nechta mustaqil hokimliklarga parchalanib ketdi. 11—12-a.larda bir kancha budda sektalari yuzaga keldi, monastirlar qurildi, ularning yiriklari atrofidagi hududlar bilan oʻzlarini mustaqil teokratik davlat deb hisobladilar. 13—14-a.larda Tibet moʻgʻullar sulolasi Yuanga tobe.▼
▲larda Kukunor rnidan Tibet hududiga koʻchib oʻtgan syanlarning avtoxtonlar bilan qoʻshilib ketishidan kelib chiqqan. Mil. 7-a.dan syanlarning bir qismi dehqonchilik bilan shugʻullangan. Oʻsha davrda Tibetning jan.sharqiy qismidagi Yarlunga hukmdori Namri barcha qabilalarni birlashtirgan. Uning oʻgʻli Sronszangambo (649 y.da vafot etgan) Tibet davlatiga asos solgan. 7-a.ning 1yarmidaTibetda yozma manbalar yaratilgan. Tisongdetsen hukmronligi davrida (755—791) Tibet ayniqsa ravnaq topgan. 7—9-a.larda Tibetda zamindorlik munosabatlari yuzaga kelgan. 787 y.dan buddizm davlat diniga aylangan. Langdarma hukmronlik qilgan davrda (836—842) buddistlar taʼqib ostiga olina boshlandi, uning oʻlimidan soʻng Tibet bir nechta mustaqil hokimliklarga parchalanib ketdi. 11—12-a.larda bir kancha budda sektalari yuzaga keldi, monastirlar qurildi, ularning yiriklari atrofidagi hududlar bilan oʻzlarini mustaqil teokratik davlat deb hisobladilar. 13—14-a.larda Tibet moʻgʻullar sulolasi Yuanga tobe.
TibetSichuan katga yoʻli. boʻlgan. 14a. oxiri — 15-a. boshida rohib Szonkaba (1357—1419) yangi budda sektasi — Gelugbani tuzdi. Ushbu sekta rohiblari sariq kiyim kiyganligi sababli, uni "Sariq din" deb xam atashadi. 16-a.dan uning boshligʻi dalaylama unvoni bilan Tibetni boshqargan. 1720 y. manjurlar Lxasani bosib oldi. 1792 y.da esa Sin imperiyasi uni oʻz tarkibiga qoʻshib oldi.
| |||