Gvineya: Versiyalar orasidagi farq

 

== Davlat tuzumi ==

G.— respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1991 y. 23 dek.da kuchga kirgan. Davlat va hukumat boshligʻi — prezident (L. Konte; 1998 y. qayta saylangan). U umumiy yashirin ovoz berish yoʻli b-n 5 y. muddatga saylanadi va yana bir marta qayta saylanishi mumkin. Konun chiqaruvchi hoki-miyatni Millat majlisi (bir palatali parlament), ijroiya hokimiyatni prezident boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.

 

== Tabiati ==

G. hududi subekvatorial mintaqada. Qirgʻoqlari parchalangan. Relyefi, asosan, oʻrtacha baland (800—1000 m) va past togʻlar, yassi platolardan (300—400 m) iborat. Eng baland joyi — Nimba togʻi, 1752 m. Okean sohili tor pasttekislik. Foydali qazilmalardan boksit, temir, olmos, oltin va b. bor. Iklimi ekvatorial-musson, issiq, yozi sernam. Eng issiq oyning (mart yoki aprel) oʻrtacha t-rasi 27—30°, eng baland joylarida 23° gacha, eng salqin oyniki (avg .) 24—26°, balandliklarda 18° gacha. Oʻrtacha yillik yogʻin 1200—4000 mm. Yomgʻirli mavsum mamlakat shim.da 5 oy, jan.da 7—10 oy. Daryolari koʻp va sersuv. Asosiy daryolari: Gambiya, Bafing , Niger va Konkure. G. hududi qizil, qizil-sariq tuproqli. Eng koʻp oʻsimligi — savanna. Sohilda mangra oʻrmonlari bor. G. da tartibsiz ovlash natijasida fil, gippopotam, kiyik, yovvoyi choʻchqa, qoplon, gepard kabi hayvonlar kam qolgan. Maymun, ilon, har xil qush, baliq, hasharotlar (jumladan, sese pashsha) juda koʻp.

 

== Aholisi ==

G.da fulbe, malinke, susu va b. xalqlar yashaydi. Davlat tili — fransuz tili. Aholining 89% musulmon, 1,5% xristian, qolgani mahalliy dinlarda. Shahar aholisi 25,6%. Yirik shaharlari: Konakri, Kindia.

 

== Tarixi ==

 

Siyosiy partiyalari, kasaba uyushmasi. G. xalqi birlashmasi (1992 y.da tuzilgan), Birlik va taraqqiyot partiyasi (1992 y.da tuzilgan), Taraqqiyot va yangilanish uchun ittifoq partiyasi (1998 y.da tuzilgan). G. mehnatkashlari kon-federatsiyasi (1984 y. tuzilgan) mamlakatning yagona kasaba uyushmasi markazidir.

 

== Xoʻjaligi ==

 

Matbuoti, radioeshittirishi va telekursatuvi. G.da bir qancha gaz. va jur.lar nashr etiladi. Yiriklari: "Jur-nal ofisyel de Gine" ("Gvineya rasmiy gazetasi", fransuz tilidagi hukumat xabarnomasi, oyiga 2 marta chiqadi), "Xoroyya" ("Qadr-qimmat", fransuz tilidagi haftalik gaz., 1961 y.dan chikadi), "Fonike" (oylik jur., 1974 y.da asos solingan). G. matbuot agentligi 1960 y.da tuzilgan. G. radioeshittirish va telekursatuvi xizmati hukumatga qarashli. Milliy telekursatuv 1977 y. maydan buyon berib boriladi.

 

== Adabiyoti ==

 

G. adabiyotida yangi poeziya qad. anʼanalar asosida fransuz tilida tarkib topdi. Keyta Fodeba siyosiy mavzudagi "Afrikada tong", "Yarim kecha" (1950) dostonlarini xalq afsonalari asosida yaratgan. Ray Otra (Mamadu Traore) mustamlakachilikka karshi sheʼrlar yezdi ("Ozodlik sari" tuplami). Oʻz ijodini avtobiografik qissa ("Qora bola", 1953) b-n boshlagan Kamara Ley "Qirolning qarashi" modernistik romanini, "Haykal koʻzlari" hikoyasini nashr ettirdi. "Faralako", "Assiatu sentyabrda" romanlarining muallifi E. Sisse mustaqillik uchun kurash gʻoyasini ilgari surgan. A. Fanturening "Tropiklar doirasi" va "Saxel qoʻshinidagi kishi" romanlarida mustamlakachilikdai keyingi voqelik muammolari koʻtarilgan.

 

== Meʼmorligi va tasviriy sanʼati ==

 

Mamlakatda yiliga 2—3 film yaratiladi. 30 ga yaqin kinoteatr bor.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>

 

 

{{stub}}

[[Turkum:Davlatlar]]

[[Turkum:BMT aʼzolari]]