'''Toxariston''', Toʻxoriston - hozirgi Jan. [[Oʻzbekiston]], Jan. [[Tojikiston]], Shim. Afgʻonistonni[[Afgʻoniston]]ni oʻz ichiga olgan tarixiy[[tarix]]iy [[viloyat]]. [[Shimol|Shim.]]da [[Hisor tizmasi|Hisor togʻlari]], [[Janub|Jan.]]da [[Hindukush]], Gʻarbda[[Gʻarb]]da [[Murgʻob]] va [[Herirud]] daryolari[[daryo]]lari, Sharqda[[Sharq]]da [[Pomir]] bilan chegaralangan. "T." nomi [[mil. av. II asr|mil. av. 2-a.]]da [[Yunon-Baqtriya podsholigi|YunonBaqtriya podsholiginipodsholigi]]ni tugatgan [[koʻchmanchilik|koʻchmanchi]] qabilalardan[[qabila]]lardan biri — [[toxarlar]] nomidan[[nom]]idan olingan. [[Forslar|Fors]] va [[arablar|arab]] tarixchi, geograflari (9—13[[IX asr|9]]—[[XIII asr|13-a.]]lar) "T." atamasini [[V asr|5-a.]]dan 13-a.gacha qoʻllagan. T. [[milod|mil.]] 1—4[[I asr|1]]—[[IV asr|4-a.]]larda [[Kushon podsholigi]] tarkibiga kirib, uning oʻzagini tashkil qilgan. Kushon podsholigi parchalangach, T. alohida mulklarga[[mulk]]larga boʻlinib ketgan. [[VII asr|7-a.]] boshida [[Syuan SzanningSzan]]ning soʻzlariga koʻra, T. 27 ta alohida mulk: [[Balx]] (Baqtriyaning[[Baqtriya]]ning sobiq poytaxti[[poytaxt]]i), [[Qunduz (shahar)|Qunduz]] (Shim. Afgʻonistonda), [[Termiz]], [[Chagʻoniyon]], Xuttal va b.dan iborat boʻlgan. 5 —6—[[VI asr|6 a.]]larda T. mulklari eftaliylarta[[eftaliylar]]ta, 7-a.da [[Turk xoqonligigaxoqonligi]]ga tobe bulgan. [[618]] y. turk xoqoni[[xoqon]]i [[Tun yabgʻu]] ([[618]] — [[630]]) T.ni toʻngʻich oʻgʻli Tardushodga topshirgan. U yabgʻu unvoni[[unvon]]i bilan T.da hukmronlik qilgan turkiy [[sulola]] asoschisi boʻlgan. [[VIII asr|8-a.]]ning 1yarmida T.ni arablar zabt etgan. Keyinchalik u [[Tohiriylar davlati|Tohiriylar]], [[Safforiylar davlati|Safforiylar]], [[Somoniylar davlati|Somoniylar]], [[Gʻuriylar]] davlati[[davlat]]i tarkibiga kirgan. 13-a. boshida T. [[moʻgʻullar istilosi]] natijasida vayron qilingan. Oʻzbek va tojik arxeologlari, Fransiya, Italiya, Yaponiya va b. mamlakatlarning olimlari[[olim]]lari olib borgan [[ilmiy tadqiqot|tadqiqotlar]] T. [[Oʻrta SharqningSharq]]ning yirik iqtisodiy[[iqtisod]]iy va [[madaniyat|madaniy]] markazi boʻlganligini koʻrsatdi. T. [[Oʻrta OsiyoningOsiyo]]ning boshqa viloyatlari, [[Hindiston]], [[Yaqin Sharq|Yaqin]] va [[Uzoq Sharq]] bilan savdomadaniy[[savdo]]<nowiki aloqalar/>madaniy [[aloqa]]lar oʻrnatgan. Kushonlar va ilk [[oʻrta asrlardaasr]]larda T. Markaziy Osiyoda [[buddaviylik]], shuningdek, moniylikning[[moniylik]]ning rivojlanishi[[rivojlanish]]i va tarqalishida muhim [[rol]] oʻynagan. 9—13-a.larda T. [[islom]] madaniyati va ilmining[[ilm]]ining markazlaridan biri boʻlgan.
