|
'''Pillachilik''' — ipak qurti boqish, pilla yetishtirish majmui; qishloq xoʻjaligining ipakchilik sanoati uchun xom ashyo yetkazib beradigan asosiy tarmoklaridantarmoqlaridan biri.
P.Pillachilik tarmoq sifatida P.Pillaning ozuqa manbai boʻlgan tutzorlar barpo qilish; tutning yangi navlarini yaratish; ipak kurtiningqurtining zotlari va durapiiarinidurapillalarni yaratish; naslchilik ishlari, ipak kurtiqurti boqib, uning tuxumini yetishtirish; ipakchilik sanoati uchun tirik pilla tayyorlash; pillani quritib, quruq pilla standarti talablariga moye keltirib korxonalarga topshirish; pillani dastlabki qayta ishlash va b.niboshqalarni kamraydio'z ichiga qamrab oladi.
Oʻzbekistonda tut ipak kurtiqurti urugʻini tayyorlash, qurtini boqish, pillani dastlabki ishlash (dimlash va kuri-tishquritish), yangi kurtqurt zotlari va duragaylarini yaratishni va tutchilikni oʻz ichiga olgan mukammal majmua yaratilgan. Tut ipak kurtiqurti respublikaning barcha viloyatlarida yetishtiriladi. Respublika xududida tut ipak kurtiqurti juda kadimdanqadimdan boqiladi. Ayrim maʼlumotlarga koʻra, ipak kurtiqurti boqish mil.milodiy 4-a.daasrda Xitoydan Oʻrta Osiyoga tarqalgan. 1913 y.da-yilda Oʻzbekistonda 4 ming t gatonnaga yaqin pilla yetishtirilgan boʻlsa, uning 90% Fargʻona vodiysiga toʻgʻri kelgan. 1922 y.da-yilda Toshkentda "Turkipak" aksiyadorlik jamiyatining tashkil etilishi pillachilikni rivojlantirishda muhim bosqich boʻddiboʻldi. 1927 y.-yil Toshkent ipakchilik styasi negizida Oʻrta Osiyo ipakchilik i.t. institutainstituti (1991 y.dan Oʻzbekiston ipakchilik instituti) tashkil etildi. 1930-y.lardayillarda tut koʻchati yetishtirishga aloxida eʼtibor beriddiberila boshlandi.
1940—90-yillarda y.larda P.daPillachilikda yuqori oʻsish surʼatlariga erishildi, pilla yetishtirish deyarli 3 baravarbaravarga koʻpaydi. 1991 y.da-yilda respublikada 33,8 ming ttonna pilla tayyorlandi. 1993 y.dan-yildan pilla yetishtirish davlat buyurtmasidan chiqarilib, uni harid qilish erkin kelishilgan narxlar asosida olib boriladi. Respublikada P.Pillachilik tarmogʻida 13 hududiy (viloyat) "Pilla" aksiyadorlik birlashma-sibirlashmasi, 122 tumanlartuman "Pilla" aksiyadorlik jamiyatlari, tut urugʻi, niholi, koʻchatlari yetishtirishga ixtisoslashgan 10 shirkat xoʻjaligi, 3 ta naslli urugʻchilik zavodi (Andijon, Samarqand, Fargʻona), 13 pillachilik - tuxumchilik zavodi (Andijon, Asaka, Buxoro, Shah-risabzShahrisabz, Navoiy, Namangan, Samarqand, Toshkent, Kattaqoʻrgʻon, Fargʻo-naFargʻona, QoʻqrnQoʻqon, Urganch, Xoʻjaobod), 8 pillakashlik korxonalari (Toshkent "Tola", "Margʻilon ipagi", Fargʻona "Buyuk ipak yoʻli", Samarqand "Hujum", "Buxoro ipagi", "Namangan ipagi", "Bulokboshi ipagi", "Xorazm ipagi") aksiyadorlik jamiyatlari) fa-oliyatfaoliyat koʻrsatadi. 2002 y.da-yilda Respublika P.daPillachilikda 21500 ttonna tirik pilla, 8290,2 ttonna quruq pilla tayyorlandi, 1003,2 ttonna xom ipak, 130 ttonna yigirilgan ipak ipi ishlab chikarildichiqarildi, 415 ming quti ipak qurti tuxumi tayyorlandi, 1,5 mln.do-namillion dona tut koʻchati yetishtirildi. Tarmoqda 19 mingga yaqin xodimlar band.
Tutchilik, zotli tuxumchilik muammolari va P.Pillachilik sohasi uchun kadrlar tayyorlash bilan Toshkent agrar universiteti ipakchilik kafedrasi va Oʻzbekiston ipakchilik instituti shugʻullanadi.
Jahonda pilla yetishtirish va xom ipak i.ch.ishlab chiqarish boʻyicha Oʻzbekiston Xitoy, Yaponiya va Hindistondan keyin 4-oʻrinni egallaydi. Hoz.Hozirgi kunda yetishtirilayotgan pilla respublikaning hamma pillakashlik korxonalarini toʻliq taʼminlash bilan birga uni chet elga sotish imkonini ham beradi.
P.Pillachilik Xitoy, Hindiston, Yaponiya, Koreya, Braziliya, Tayvan, Pokiston, Suriya, Turkiya, Ispaniya, Misr va b.boshqa mamlakatlarda rivojlangan. Tabiiy ipak jahrndajahonda ishlab chiqariladigan toʻqimachilik tolalarining faqatgina 0,5% ni tashkil etadi, lekin ipak va ipak gazlamalarning texnika va maishiy turmushda keng qoʻllanilishi tufayli jahon bozorida tabiiy ipakka boʻlgan talab juda yuqori (yana q. [[Ipakchilik sanoati]]).
Zohidjon Obidjonov, Davronbek Xolmatov.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
== Manbalar ==
|
