'''Kitsimonlar''' ({{lang|la|Cetacea}}) - [[suv]]da yashaydigan [[sut emizuvchilar]] [[turkum]]i, 100 ga yaqin [[tur (biologiya)|tur]]i bor. OʻzoqUzoq Sharq va Shim.Shimoliy [[dengiz]]larda 6 [[oila (biologiya)|oila]]siga mansub 21 turi uchraydi. Boʻyi 1,2 m dan (dengiz choʻchqasi) 33 m gacha ([[koʻk kit]]). K.Kitsimonlar turkumiga [[moʻylovli kitlar]], [[delfinlar]], [[kashalot]]lar kiradi. ToʻzilishiTuzilishi va hayoti suv muhitiga moslashgan. Orqa [[oyoq|oyogʻi]] boʻlmaydi, oldingisi boshqaruv vazifasini bajaradigan koʻrakkakurakka aylangan. terisiTerisi yalangʻoch, shilimshiq modda bilan qoplangan. [[Dum]] soʻzgichlari ikki boʻlakdan iborat. K.Kitsimonlar nafas olish uchun suv betiga soʻzibsuzib chiqib, oʻpkasini havo bilan toʻldirib oladi. Boshi ustiga oʻrnashgan tashqi [[burun]] teshiklarida ochilib yopilib turadigan qopqoqlar bor. Burun teshigidan suv aralash havo favvora boʻlib otilib turadi. [[Boʻgʻozlik]] davri bir yil. Ogʻirligi 1-3 tonna keluvchi 1 ta [[bola]] tugʻadi. Bolasi 4—8 oy onasini emadi. 3 yoshida voyaga yetadi. K.Kitsimonlar 200 metrgacha chuqurlikka shoʻngʻiydi. [[Mollyuskalar]], [[qisqichbaqalar]] va b.boshqa [[umurtqasizlar|umurtqasiz hayvonlar]], [[baliqlar]] bilan oziqlanadi. Suv ostida bir soat va undan ortiq tura oladi. K.Kitsimonlar tishsiz (moʻylovli) va [[tishli kitlar]] kenja turkumiga boʻlinadi. [[Kaspiy dengizi|Kaspiy]] va [[Orol dengizi]]dan tashqari barcha [[dengiz]] va [[okean]]larda, tropikdagi yirik [[daryo]]larda uchraydi. K.ningKitsimonlarning iqtisodiy ahamiyati katta. [[Yogʻ]]idan [[glitserin]], [[margarin]] va [[sovun]] tayyorlashda foydalaniladi; [[goʻsht]]idan konserva tayyorlanadi; [[suyak|suyagi]]dan talqon qilinadi, [[jigar]]ida vitamin A koʻp boʻladi. Koʻpchilik turlarining soni keskin kamayib ketganligi sababli ovlash man etilgan. 18 turi va 1 kenja turi Xalqaro [[Qizil kitob]]ga kiritilgan. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
