Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Ximik1991 (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Sociologist (munozara | hissa)
imlo 3
Qator 102:
 
Samarqandcha palovni suzish qoidasi: laganga birinchi navbatda guruch qatlami gumbaz qilib suzilib, tepasiga sabzi va goʻsht solinadi. Baʼzida, laganning bir tomoniga guruch, ikkinchi tomoniga sabzi va goʻsht solinib dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
<!-- IMLO SHU YERGACHA TEKSHIRIB CHIQILDI -->
 
=== Bir guruchu bir goʻshtli palov ===
Ushbu palov yogʻsiz soʻqim yoki qora kesak qoʻy goʻshtidan tayyorlanadi. Goʻsht «chumchuq tili» usulida maydalaniladi va tuz sepiladi. Qozonda yogʻ dogʻlanib, gʻoʻshtgoʻsht solinadi va qizartirib qovurib olib qoʻyiladi. YogʻqaYogʻga suyaklarni tashlab, qovurib, soʻng piyoz solinadi va har ikkala masalliqning sirti qizarganda, kubik shaklida toʻgʻralgan sabzi tashlanib, yarim tayyor boʻlguncha qovuriladi. Soʻngra qozondagi masalliq bilan barobar suv quyib, tuz va ziravorlar sepib, sust olovda 50—60 daqiqa davomida mildiratib qaynatib qoʻyiladi.
 
Guruch tozalanib, yaxshilab yuvilib, zirvak ustidan qatlam qilib solinadi, suv quyiladi va kuchli alanga berib tekis qaynashiga erishiladi. Guruch suvini terib yaxshi boʻrtganda, yuziga qovurib olib qoʻyilgan goʻsht solinib, 25—30 daqiqa damlab qoʻyiladi.
Palovni qozonning oʻzida yaxshilab aralashtirilib, laganga gumbaz qilib solinib, salat yoki turp bilan birga dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
Qator 113 ⟶ 112:
[[File:Plov.jpg|right|thumb|Sarimsoqli palov]]
Sarimsoqli palovning zirvagi Fargʻonacha palovda aytilganidek tayyorlanadi. Ushbu palovning Fargʻonacha palovdan farqi: ushbu palovda sarimsoqpiyoz solinadi. Sarimsoq piyozni ikki xil usulda qoʻshish mumkin. Birinchi usulda sarimsoq butunligicha, soch qismini pichoq bilan kesib, bir qavat poʻstini archib, sovuq suvda chayqab yuboriladi va kesilgan tomonini pastga qilib zirvakka solinadi va yarim tayyor boʻlguncha qaynatiladi. Soʻngra ustidan guruchni qatlam qilib solib, palov tayyorlash oxiriga yetkaziladi.
Sarimsoq qoʻshishning ikkinchi usuli esa bunday: zirvak odatdagidek pishiriladi. Parraklarga boʻlinib, poʻchogʻi archilgan sarimsoqni sovuq suvda chayqab, yuvilgan guruchga aralashtirib zirvakka solinadi va suv quyib pishirish oxiriga yetkziladiyetkaziladi. Barcha jarayonlar qovurma palov tavsiyasida koʻrsatilgandek amalga oshiriladi. Palovning ushbu turini damlash muddati 25—30 daqiqa.
Palovni qozonda yaxshilab aralashtirib, laganga gumbaz qilib solinadi, butun pishgan sarimsoqlarni palov ustiga terib dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Behili palov ===
FargonachaFargʻonacha yoki Samarqandcha palov uchun tayyorlanadigatayyorlanadigan zirvak pishiriladi. Behining tuki archilib, toʻrt pallaga boʻlinadi, urugʻi va zaha boʻlgan joylarini olib tashlanadi va zirvakka solib pishiriladi. Agar zirvak qovurma palov usulida tayyorlansa, unda behi boʻlaklari goʻsht va sabzi bilan birga qovuriladi, soʻng suv quyiladi. Mabodo ivitma palov usulida boʻlsa, u holda behi pallalari to chala pishguncha sabzi bilan birga mildiratib qaynatiladi, soʻng guruch solinadi. Qolgan jarayonlar yuqoridagi retseptlarda aytilgandek tayyorlanadi. Damlash muddati 25 daqiqa.
soʻng guruch solinadi. Qolgan jarayonlar yuqoridagi reseptlarda aytilgandek tayyorlanadi. Damlash muddati 25 daqiqa.
Taom tayyor boʻlganda behi boʻlaklari ajratib olinib, palov yaxshilab aralashtiriladi, laganga solib, yuziga behilarni terib dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Shodibek palovi ===
Guruch 4—5 marta yuvilib, ivitib qoʻyiladi, behi oʻrtacha kubik qilib toʻgʻralib, qoraymasligi uchun iliq suvga botirib qoʻyiladi yoki guruchga qoʻshib ivitiladi. Goʻshtni kabobga toʻgʻragandek, piyozni halqa-halqa, sabzini esa kichik shaklidashaklda toʻgʻralganidan soʻng qozonda yogʻ dogʻlanadi. Piyozni, soʻng goʻshtni solib, qizarganda, sabzini bosib, suv quyib olovi mildiratib qoʻyiladi. Zirvak yetilganda, behi aralashtirilgan guruch solinib damlanadi. Agar behi alohida ivitilgan boʻlsa guruchdan oldin solib, suvi guruch ustidan quyiladi. Suvi yaxshi tortilshitortilishi uchun alangani kuchaytirib, guruch qatlami kapgir bilan {{color|red|choʻkarib<sup>?</sup>}} silab qoʻyiladi. Damlash muddati 25—30 daqiqa.
Palovni qozonda yaxshi aralashtirgach, laganga suzib dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Doʻlmali palov ===
Palovga moʻljallab olingan goʻsht ikki qismga boʻlinadi. Laxim goʻsht qiymalagichdan oʻtkazilibboʻtkazilib, mayda toʻgʻralgan piyoz, murch, tuz va xom tuxum qoʻshib aralashtiriladi. Qalampirning bandini olib tashlab, urugʻini qoqib, yaxshilab yuviladi va har biriga toʻldiriladi.
 
Qozonda yogʻni dogʻlab, suyakli goʻsht va piyoz solinib qovuriladi, soʻngra sabzi solinib, ustiga doʻlmalar teriladi, koʻmib turarli qilib suv quyiladi va sust olovda 1 soat davomida mildiratib qaynatiladi. Tuzi rostlanib, ziravorlar sepiladi. Soʻngra yuvib tayyorlangan guruch solininbsolinib, odatdagidek 20-25 daqiqaga damlanadi. Dasturxonga tortishda doʻlmalarni titib yubormasdan olib, palov aralashtiriladi va laganga solininbsolinib, ustiga har bir xoʻranda uchun 2 dona hisobida doʻlmalar terib chiqiladi va dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Bedanali palov ===
Bedanalar soʻyilib, qaynoq suvga botirib olinadi va soʻng pati yulinadi. Ichi ochilib, chavagʻi olib tashlanadi va issiq suvda yaxshilab yuvib, suvinisuvi qochgach, tuz, murch va zira bir-biriga qoʻshib tuyilgan ziravorlar jamlanmasi sepib qoʻyiladi.
 
Yogʻli qoʻy goʻshtidan tayyorlangan qiymaga mayin toʻgʻralgan bosh piyoz, qirqilgan kashnich, tuz, murch va xom tuxumdan qoʻshib aralashtiriladi. Har bir bedana ichiga ana shu qiymadan solinadi. Qozonda oʻsimlik moyi dogʻlanib, piyoz jazlanadi va suyakli goʻsht solib qizartirib qovurilganidan soʻng, sabzi solinadi va 2—3 marta kovlab aralashtirib, ustiga ichi qiyma bilan toʻldirilgan bedanalar teriladi va masalliqni koʻmib turarli darajada suv quyib, sust olov berib 1 soatcha mildiratib qaynatiladi. Agar suvsuvi toʻgʻrab,kamayganda bedanalar esa pishmagan boʻlsa, qaynoq suvdan qoʻshiladi. Soʻngra tuzi rostlanib, yuvilgan guruch qatlam qilib solinib, keragicha suv quyib, pishirishni oxiriga yetkaziladi. Damlash muddati 20 daqiqa. Dasturxonga tortishda bedanalar ajratib olinadi, palov yaxshilab aralashtirilib, laganga suziladi, yuziga har bir xoʻranda uchun bir dona bedana hisobida suzib keltiriladi va dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Ilvasinli (kaklikli) palov ===
Kaklik soʻyilib, qaynoq suvga pishib olgach, patlari yulinadi, ichi ochilib chavagʻidan tozalanadi, issiq suvda yuvilib, 4 yoki 6 boʻlakka boʻlib, tuz sepib qoʻyiladi.
 
Qozonda yogʻni dogʻlab, kaklik goʻshti solib qizarguncha qovuriladi va piyoz solinadi. Piyoz qizargach, sabzini solib ikki-uch aralashtirilganidan keyin suv quyilib, sust olovda bir1 soatga mildiratib qaynatiladi. Soʻng ziravorlar sepilib, tuzinituzi rostlanadi. Yuvib tayyorlangan guruch solinib, odatdagidek damlanadi. Damlash muddati 25—30 daqiqa.
Dasturxonga tortishda kaklik goʻshti ajratib olinib, palov yaxshilab aralashtiriladi, keyin laganga suzib, har bir xoʻrandaga bir boʻlak kaklik goʻshti hisobida palov yuziga terib chiqiladi va dasturxong tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
Qator 144 ⟶ 142:
Yogʻni dogʻlab, piyoz jazlanadi, soʻng goʻsht solinib qizargunicha qovuriladi, keyin sabzini qoʻshib, bir-ikki aralashtiriladi va suv quyilib 50—60 daqiqa davomida mildiratib qaynatiladi.
Pomidorlarning «Olma», «Sovgʻa» deb ataluvchi navlaridan apelsin kattaligidagi bir xil, ezilmagan, qip-qizil pishganlarini tanlab olib yuvib yuborgach, band tomoni kesib tashlanib, ehtiyotlik bilan oʻrtasidagi eti va urugʻlari olinadi. Hosil boʻlgan pomidor «kosachalariga» tuz sepib, laganga toʻntarib qoʻyiladi. Soʻngra har bir pomidorning ichiga bir donadan tuxum chaqib, ozroq tuz va murch sepib qoʻyiladi.
Tayyor boʻlgan zirvakka yuvilgan guruch solinib, odatdagidek tarzda palov damlanadi. OldidanOldindan guruch yuzasini kapgir bilan tekislab, qoshiq yordamida chuqurchalar hosil qilinadi. Har bir chuqurchaga bir donadan ichiga tuxum chaqilgan pomidor joylanadi, pomidorning shakli buzilmasligi uchun damtovoq oʻrniga togʻoracha yopiladi. Olov pastlatilib, 25—30 daqiqa dam yediriladi. Shu muddatda pomidor ichidagi tuxum qotib pishadi. Tayyor boʻlgach, pomidor quymoqu1ariquymoqlari olib qoʻyiladi va palov aralashtirilib laganga suziladi. Yuziga har bir xoʻrandaga bir dona pomidor quymoq hisobida qoʻyib, dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Qazili palov ===
Qazini sovuq suvli idishga solib, 2 soat davomida qaynatib pishiriladi. Qaynab chiqishi bilan nina sanchiladi, aks holda qazi yorilib ketishi mumkin. Qazi pishgach, qozondan olib sovutib qoʻyiladi.
Alohida qozonda goʻshtsiz palov tayyorlanadi. Buning uchun oʻsimlik yogʻi yaxshi dogʻlanib, piyoz jazlanadi. Qazini boshqa idishda qaynatmay, shu qozonning oʻzida pishiriladi. Yaʼni, piyoz jazlangach, qazini toʻgarak qilib bogʻlangan holda solib, ustidan sabzi toʻkiladi, darhol suv quyiladi va 2 soat mildiratib qaynatiladi va qaziga nina uriladi. Agar suvi bugʻlanib ketsa, qaynoq suv qoʻshilibqoʻshib, qazisi pishguncha qaynataveriladi. Soʻng guruch solinadi, suvisuvini tortgach, 25—30 daqiqadaqiqaga damlab qoʻyiladi. Dam yeb boʻlgach, qazini olib, parrak-parrak qilib kesiladi. Palov aralashtirib, laganga suziladi va yuziga qazi parraklarini terib dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Poʻstdumba palov ===
Qozonda oʻsimlik yogʻi dogʻlanib, piyoz jazlanadi va qaynatilgan poʻstdumba 100—150 grammli boʻlaklarga boʻlinib, piyozga qoʻshib qovuriladi, sirti qizarganda sabzi solinadi va bir-ikki marta aralashtirib suv quyiladi. Suv qaynab chiqgach, tuzi rostlanib, zira, zirk, tuyilgan qalampir solib, sust olovda 1 soatcha mildiratib qaynatiladi. Soʻng guruch solinadi, suvisuvini tortgach, 20—25 daqiqadaqiqaga damlab qoʻyiladi.
Dasturxonga tortishda poʻstdumbani olib, mayda boʻlaklarga boʻlib, palov yuziga solinadi va nordon anor donalari sepiladi. Alohida idishda uzum sirkasi qoʻyiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Qartdumba palov ===
Yaxlit boʻlaklarga boʻlingan dumba yogʻi 1 soat davomida qaynatib olinib, soʻng sovutiladi. Qozonga paxta yoki zigʻir yogʻi solib dogʻlab, pishirilgan dumba boʻlaklari tashlanadi va sirti qizargunicha qovuriladi. Soʻngra piyoz solinib, bir oz aralashtiriladi, sabzini qovurmasdan darhol suv quyib, sabzi chala pishguncha mildiratib qoʻyiladi. Zirvakka tuz, zirk, zira va qalampir qoʻshiladi.
Tayyor zirvakka yuvilgan guruch solinib, suvi tortilgach, 20—25 daqiqadaqiqaga damlab qoʻyiladi.
Dasturxonga tortishda palovninhpalovning ushbu turi aralashtirilmay, laganga avval guruch qatlami suziladi, soʻngra sabzi uning ustiga solinadi. Dumba esa mayda boʻlaklarga boʻlinib, sabzining yuziga qoʻyiladi va dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Moshli palov ===
Palov tayyorlashdan 2—3 kun oldin mosh yuvilib yassi idishga bir-ikki qavat qilib solinib, sovuq suv quyib ivitib qoʻyiladi. Maʼlum muddat oʻtgach, mosh boʻrtiladi. U yoyilib, boʻrtmagan donalari terib tashlanadi. Soʻng guruchni yuvib, boʻrtgan moshni unga aralashtirib, sovuq suv quyib olib qoʻyiladi. Yogʻni dogʻlab, piyoz jazlanadi, keyin chumchuq tili qilib toʻgʻralgan goʻshtni solib bir-ikki aralashtiriladi, mayda toʻrtburchak qilib toʻgʻralgan sabzi ham qoʻshilibbqoʻshilib, chala pishguncha qovuriladi, soʻng suv quyib 50 daqiqaga sust olovda mildiratib qaynatiladi. Palovning ushbu turiga ziravorlar solish mumkin, lekin tuz keyinroq qoʻshiladi. Zirvak pishgach, mosh aralashtirilgan guruch solinadi, keragicha suv quyilib, alangani kuchaytirib qaynatiladi, moshi dona-dona boʻlib pishganda tuzi rostlanadi. Guruch va mosh yetilgach, 30 daqiqaga damlab qoʻyiladi. Dasturxonga tortishda laganga odatdagidek gumbaz qilib suziladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
=== Noʻxatli palov ===
Palov tayyorlashdan bir kun avval noʻxat yuvilib, sovuq suvga ivitib qoʻyiladi va salqinroq joyda saqlanadi. Ushbu palov uchun goʻsht 10—10-15 grammli, piyoz halqa-halqa qilib, sabzi esa «noʻxatcha» usulida toʻgʻraladi. Guruch yuvilib, iliq suvga 2—3 soat ivitib qoʻyiladi.
Qozonda yogʻ dogʻlanivdogʻlanib, goʻsht solinadi, sirti qizargach, piyoz tashlanadi va har ikkalasi qizarguncha qovuriladi. Soʻngra sabzi solinib, darhol suv quyiladi va ivigan noʻxat qoʻshib 1 soat davomida mildiratib qaynatiladi. Noʻxat yumshagach zirvakka tuz va ziravorlar solinadi. Tayyor boʻlgan zirvakka ivitilgan guruch solinib, suv quyiladi. Suvi tortilgach, 25 daqiqa dam beriladi.
Soʻng yaxshilab aralashtirilib, laganga suziladi va salat bilan birga dasturxonga tortiladi<ref>Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989; Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979</ref>.
 
Qator 173 ⟶ 171:
 
== Palov haqida afsona va maqollar ==
* Oʻzbek xalq maqollari:
* Oʻzbek xalq maqollaridan birida shunday maqol bor:* «Oʻlsang ham — palovdan oʻl».
* Yana bir oʻzbek xalq maqolida: «Kambagʻal palov yeydi, boy esa faqat palov».
** «Kambagʻal palov yeydi, boy esa faqat palov».
* Turk ogʻzaki jumlalaridan biridabiri: «Musulmon dunyosida nechta shahar boʻlsa, palovning ham shuncha turi bor».
* Tojik xalq maqollaridan biridamaqoli: «Kitob oʻqib bilimini qoʻllamagan inson, palovni sabzisiz yegan bilan barobar» deb aytiladi.
* [[Amir Temur]] bilan bogʻliq afsonalardan birida, bir mulla Amir Temurga [[Anqara]]ga yurishidan oldin palov retseptini beradi. Unda, hozirgi paytda palov tayyorlash uchun ishlatiladigan barcha masalliqlar sanab oʻtilgan.
* Yana bir qadimgi afsonaga koʻra, shoh Abu Ali ibn Sinoga vazifa beradi. Vazifaga koʻra, ibn Sino lashkarlar uzoq yurishlar paytida yeyishlari uchun toʻyimli taom oʻylab topishi kerak boʻlgan. Ushbu taom lashkarlar tanasida suvni yaxshi ushlab turishi, toʻyimli boʻlishi, kam joyni oladigan, lekin yaxshi saqlanadigan mahsulotlardan boʻlishi kerak boʻlgan. Shunda ibn Sino palovni yaratgan deb bilishadi.
Qator 190 ⟶ 189:
== Oʻxshash taomlar ==
* Shovla — guruchli va moshli taom. Baʼzilar ushbu taomni palovning bir turi desa, boshqalar alohida taom deb tavsif berishadi<ref>[http://www.langet.ru/html/q/qavl8.html В. В. Похлёбкин. Кулинарный словарь]</ref>.
* Biryani — Hindhind yarimorolida keng tarqalgan guruch, sabzavotlar va baliq bilan tayyorlanadigan taom.
* Paelya — Ispanispan milliy taomlaridan biri. Guruch, shafran, zaytun moyi, tovuq goʻshti va sabzavotlar bilan tayyorlanadi.
* Rizotto — shimoliy Italiyada keng tarqalgan taom. Baʼzilar ushbu taomni masalliqlari va baʼzi turlari uchun palovga oʻxshatishadi.
* Djambalayya — guruchli kreollar milliy taomi.
* Qovurilgan guruch — Xitoy va boshqa sharqiySharqiy Osiyo davlatlari milliy taomi.
* Tsimes — palov zirvakiga oʻxshaydigan yahudiylar milliy taomlaridan biri.
* Nasi-goreng — Indoneziya, Malayziya va Singapurda keng tarqalgan guruchli taom.
 
== Adabiyot ==
* Mahmudov Q., Oʻzbek tansiq taomlari, T., 1989;
* Mahmudov K., Oʻzbekcha palov, Toshkent, 1979.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
 
== Manbalar ==
Qator 205:
 
== Havolalar ==
* [http://www.centralasia-travel.com/ru/publication/plov ПЛОВПлов: ВИДЫвиды, ЛЕГЕНДЫлегенды, МИФЫмифы]
* [http://feelgood.ua/pravilnoye-pitaniye/plov-narodov-mira-v-chem-otlichie-feelgood/ Плов народов мира: в чем отличие]
* [http://findfood.ru/termin/plov Что такое плов? Виды плова]