5-Noyabr 2015, 04:09 dagi koʻrinishi tahrirlash Alpinu (munozara \| hissa) 57 edits k French spelling (Guinée) ← Avvalgi tahrir		23-Noyabr 2015, 09:29 dagi koʻrinishi tahrirlash bekor qilish Ximik1991Bot (munozara \| hissa) Botlar 197 605 edits k imlo, replaced: taxm. → taxminan (2), km2 → km{{sup\|2}} using AWB Keyingi tahrir →
Qator 1: {{Gvineya info}} '''Gvineya''' (Guinee), Gvineya Respublikasi (République de Guinée) — Gʻarbiy Afrikadagi davlat. [[BMT]] aʼzosi. Mayd. 246 ming ~~km2~~km{{sup\|2}}. Aholisi 7,4 mln. kishi (1990-y.lar oxiri). Poytaxti [[Konakri]] shahri. Maʼmuriy jihatdan 8 viloyat (provinsiya)ga, viloyatlar 35 prefekturaga boʻlinadi. == Davlat tuzumi == Qator 6: == Tabiati == G. hududi subekvatorial mintaqada. Qirgʻoqlari parchalangan. Relyefi, asosan, oʻrtacha baland (~~800—1000~~800–1000 m) va past togʻlar, yassi platolardan (~~300—400~~300–400 m) iborat. Eng baland joyi — Nimba togʻi, 1752 m. Okean sohili tor pasttekislik. Foydali qazilmalardan boksit, temir, olmos, oltin va b. bor. Iklimi ekvatorial-musson, issiq, yozi sernam. Eng issiq oyning (mart yoki aprel) oʻrtacha t-rasi 27—30°, eng baland joylarida 23° gacha, eng salqin oyniki (avg .) 24—26°, balandliklarda 18° gacha. Oʻrtacha yillik yogʻin ~~1200—4000~~ 1200–4000 mm. Yomgʻirli mavsum mamlakat shim.da 5 oy, jan.da 7—10 oy. Daryolari koʻp va sersuv. Asosiy daryolari: Gambiya, Bafing , Niger va Konkure. G. hududi qizil, qizil-sariq tuproqli. Eng koʻp oʻsimligi — savanna. Sohilda mangra oʻrmonlari bor. G. da tartibsiz ovlash natijasida fil, gippopotam, kiyik, yovvoyi choʻchqa, qoplon, gepard kabi hayvonlar kam qolgan. Maymun, ilon, har xil qush, baliq, hasharotlar (jumladan, sese pashsha) juda koʻp. == Aholisi == Qator 12: == Tarixi == Hoz. hududining bir qismi Gana (~~taxm.~~taxminan 4—13-a.lar) va Mali (~~taxm.~~taxminan 13—16 a lar) kabi oʻrta asr davlatlari tarkibiga kirgan. 1725 y.da Gʻarbiy Afrikaning shim.dan kirib kelgan koʻchmanchi chorvador fulbe kabilasi Futa-Jallonda harbiy feodal davlat tuzgan. 15-a. oʻrtalarida G.da dastlabki yevropaliklar paydo boʻlgan. Koʻp oʻtmay uning qirgʻoq boʻyi yerlari mustamlakachilar qoʻl ostiga oʻtgach, ular 19-a. gacha minglab mahalliy aholini qul qilib Amerikaga olib borib sotgan. 19-a.da fransuzlar G.ni tobe etish uchun keskin kurash olib bordi. Fransiya bu kurashda gʻalaba qozondi va 1880—90-y.larda uni bosib oldi. 1895 y. Fransiya Gvineyasi nomi b-n alohida mustamlakaga aylantirildi. G. xalqi mustamlakachilarga qarshi uzoq vaqt kurashib keldi. 19-a.ning 70—90-y.larida malinke xalqining kurashini, Futa-Jallondagi qoʻzgʻolonlarni (1900) fransuzlar qiyinchilik b-n bostirdi. 1904 y.da G. Fransiya Gʻarbiy Afrikasi tarkibiga qoʻshib olindi. Hukumatni fransuz gubernatori boshqardi. 1-jahon urushidan soʻng G.da yevropaliklarning banan, ananas, kofe plantatsiyalari paydo boʻla boshladi. Keyinchalik sanoat korxonalari (asosan konchilik sanoati) vujudga keldi. 2-jahon urushidan soʻng G.da milliy ozodlik harakati avj olib ketdi. 1945—46 y.larda mamlakatda siyosiy partiyalar, toʻgaraklar tuzildi. Afrika Demokratax Birlashmasining seksiyasi sifatida 1947 y.da tashkil topgan G. Demokratik partiyasi mustamlakachilikka qarshi boʻlgan barcha kuchlarni birlashtirish vazifasini oʻz zimmasiga oldi. 1958 y. 2 okt. referendumiga muvofiq G. mustaqil respublika deb eʼlon qilindi. 1978 y.dan 1984 y.gacha G. Xalq Revolyutsion Respublikasi deb ataldi. 1984 y. aprel Qator 23: G.— kon sanoati nisbatan rivojlangan agrar mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda q.x. ulushi 28%, sanoat ulushi 27,5% (jumladan, kon sanoati ulushi 23,9%)ni tashkil etadi. Mustaqillikka erishgach, G. milliy iqtisodiyoti ancha tez oʻsa boshladi. Ajnabiylarga qarashli kompaniyalar, banklar, elektr st-yalar, bir qancha korxonalar davlat ixtiyoriga olindi . Qishloq xoʻjaligi — G. iqtisodiyotining negizi. Mehnatga qobiliyatli aholining 74% q.x.da band. Asosiy q.x. ekinlari — kofe, banan, ananas, sholi; shuningdek oqjoʻxori, makkajoʻxori, tariq, maniok, batat, yer yongʻoq va b. ekinlar ham ekiladi. Eng muhim texnika ekini — yogʻli palma. Chorvachilik — q.x.da qoloq tarmoq; qoramol, qoʻy va echki boqiladi, baliq ovlanadi. Elektr energiyaning koʻpini GESlar beradi. Yiliga 521 mln. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi. G.da gugurt-tamaki va toʻqimachilik k-tlari, gʻisht, mebel, avtomobil va velosiped yigʻish, konserva, yogʻ, sabzavot-meva konservalash, yogʻoch tilish zavodlari bor. T. i. uz.—662  km, avtomobil yoʻllari uz.—28,4 ming km. Muhim avtomagistrali Konakri, Kindia, Kankan, Beyla, Nzerekore sh.lari orqali oʻtadi. Yirik dengiz portlari: Konakri, Kamsar. Mamlakat ichkarisida yuklarning kupi Milo daryosida tashiladi. G. chetga alyuminiy oksidi, kofe, banan, olmos, oltin, boksit, palma yogʻi, ananas, temir ruda chiqaradi. Chetdan asbob-uskuna, q.x. mashinalari, avtomobil, neft mahsulotlari, metall buyumlar, oziq-ovqat va b. oladi. AQSH, Fransiya, Germaniya, Ispaniya, Kamerun b-n savdo qiladi. Pul birligi — G. franki . Tibbiy xizmati, maorifi, ilmiy muassasalari. G.da aholini emlash va kambagʻallarga tibbiy xizmat — bepul. Shifokorlar Konakri politexnika intining tibbiyot f-tida va chet ellarda tayyorlanadi. Mustaqillik eʼlon qilingan paytda katta yoshli aholining 90% savodsiz, odiy oʻquv yurtlari yoʻq edi. 1968 y.da savodsizlikni tugatish milliy boshqarmasi tuzildi, boshlangʻich maktabda milliy tillar oʻqitila boshladi. 7 yoshdan boshlab bolalar uchun 6 y.lik majburiy boshlangʻich taʼlim joriy etildi. Oʻrta maktab 6 y.lik. Hunartexnika taʼlimi malakali ishchilar tayyorlaydi. Oliy uquv yurtlari: Konakri politexnika in-ti. Kankan politexnika in-ti, Fulayya q.x. in-ti. I.-t. ishlari Konakri i.-t. va hujjatlashtirish in-ti, Kindia mikrobiologiya in-ti, Kankan sholi, Kindia meva in-tlari, okeanshunoslik, geliofizika va tropik iqlim sharoitida konstruktiv materiallarni sinash i. t. markazida olib boriladi. Qator 45: == Manbalar == {{manbalar}} {{stub}}▼ [[Turkum:Afrika]] [[Turkum:Davlatlar]] [[Turkum:BMT aʼzolari]] ▲{{stub}}

Gvineya: Versiyalar orasidagi farq