Arxangelsk viloyati: Versiyalar orasidagi farq

'''Arxangelsk viloyati''' - RF tarkibidagi viloyat. Neneslar muxtor okrugi hamda Kolguyev, Vaygach, Novaya Zemlya, Frans-Iosif Yeri va Solovki olarini o‘z ichiga oladi. Viloyat shim. da Oq, Barens va Kara dengizlarga tutash. A. v. Rossiyaning aholisi eng siyrak joy-lashgan yerlaridan biri. Aholisi 1 mln. 500 mingdan ortiq (1999), shundan shahar aholisi 1205 ming , qishloq aholisi 419 ming , asosan ruslar, neneslar va komi-lar. 1937 y. 23 sent.da tashkil etilgan. Mayd. 587,4 ming km². A. v.da 20 ma’-muriy tuman, 13 shahar, 40 shaharcha bor. Markazi — Arxangelsk sh.Viloyatning markaziy qismi bir necha daryo vodiylari (Shim. Dvina va uning irmoqlari) kesib o‘tgan tekis-likdan iborat. Uning kattagina qismi botqoqlik, g‘arbiy qismida pastroq qirlar, markazidagi tekislikda Timan kryaji bor. Foydali qazilmalari — ko‘mir, torf va gips. Iqlimi sovuq. Yanv.ning o‘rtacha t-rasitemperaturasi g‘arbda —12°, sharqda —18*. Iyuliing o‘rtacha t-rasitemperaturasi viloyat jan.da 16°, shim.da 8°. Tez-tez shamol bo‘lib turadi; 350–550&nbsp;mm yog‘in yog‘adi. Muhim daryolari: Shim. Dvina, Onega, Pechora; ko‘l ko‘p (Lacha, Kenozero, Kojo-zero va b.). Tuproqlari gleyli tundra, podzol va botqoqtuproqpar. Igna bargli 658o‘rmonlar bor. Tyulen, tiyin, quyon, oq tulki, suvsar va b. yashaydi.A. v. yog‘och tayyorlash, yog‘och-kimyo sa-noatini rivojlantirish va yog‘och-taxta eksport qilishda Rossiyaning muhim r-ni hisoblanadi. Arxangelsk, One-ga, Mezen, Naryan-Mar sh.larida taxta tilish sanoati rivojlangan. Sanoati-ning sellyuloza-qog‘oz, gidroliz (Ar-xangelsk) tarmoqlari, sulfat-spirt olish, yog‘ochdan standart uylar tayyor-lash taraqqiy etgan. Kotlasda yirik sellyuloza-qog‘oz k-ti bor. Mashinasoz-lik, xususan, transport mashinasozli-gi muhim o‘rin tutadi. Arxangelsk va Kotlas sh.larida kemasozlik va kema tuzatish sanoati rivojlangan. Arxan-gelskda yirik baliq k-ti, Shoyna, In-digi, Naryan-Mar sh.larida baliq kon-serva z-dlari ishlab turibdi. Boksit zaxiralari asosida rangli metallurgiya rivojlanmoqda.Q.x.Arxangelsk viloyati da sut chorvachiligi katta urin tutadi. Xolmogori sersut sigirlar zoti A. v.da yaratilgan. Bug‘uchilik bilan shug‘ullaniladi, baliq va dengiz hayvonlari, tiyin va qutb tulkisi ov-lanadi. G‘alla ekinlaridan suli, arpa, bug‘doy ekiladi. Asosiy t. y.lari: Mo-skva — Arxangelsk, Konosha — Kotlas, Obozerskaya — Belomorsk. Shim. Dvinada kema qatnaydi. Arxangelsk, Onega, Me-zen, Naryan-Mar dengiz portlari bor. A. v.da umumiy ta’lim maktablari, o‘rta maxsus o‘quv yurtlari, oliy o‘quv yurtla-ri, ommaviy kutubxona, klub bor.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>