Yurak: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa) Maqolaga matn qoʻshildi |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: Ed. p. → {{subst:FULLPAGENAME}} using AWB |
||
Qator 1:
[[File:Anatomy Heart English Tiesworks.jpg|thumb|right|[[Odam]] yuragi.]]
'''Yurak''' takroriy ritmik qisqarishlar orqali [[qon]]ni [[tomir]]larda yurgizuvchi [[organ (anatomiya)|organdir]]. Yurak [[qon aylanish tizimi]]ga ega barcha [[hayvon]]larda mavjud.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
Qator 29:
Yurak fiziologiyasi. Yu. faoliyati miokardning ritmik qisqarishiga asoslangan. Yu. qisqarishi sistola, boʻshashishi diastola deyiladi. Yu. avtomatik tarzda qisqaradi. Miokardning qisqarishini taʼminlaydigan impulslar Yu.ning oʻtkazuvchi sistemasida hosil boʻladi. Kovak vena (sinus) tugunida normada minutiga 60—80 marta hosil boʻladigan bu impulslar avval boʻlmacha miokardiga tarqalib, undan boʻlmachaqorincha tuguni hamda Gis tutami va oyoqchalari orqali qorinchalar miokardiga oʻtadi va ular qisqarishiga sabab boʻladi. Qorinchalarga oʻtish vaqtida impulslarning tezligi pasayadi. Shu sababli qorinchalarnikiga nisbatan boʻlmachalar qisqarishi ilgariroq tugallanadi. Yu.ning qisqarish va boʻshashish davri Yu. faoliyati siklini tashkil etadi. Bu sikl boʻlmachalar sistolasi (0,1 sek), qorinchalar qisqarishi (0,33—0,35 sek) va umum (qorinchalar va boʻlmachalar bir yoʻla boʻshashish fazasi) pauza (0,4 sek)dan iborat.
Boʻlmachalar qisqarganda ulardagi qon bosimi (oʻng boʻlmachada simob ustuni hisobida
Boʻlmachalar qisqarganda qorinchalarga qonning faqat 30% i chiqib, 70% i umum pauza vaqtida bemalol oqib keladi. Qorinchalar sistolasi ham fazalarga boʻlinadi. Qorinchalar bosimi oshganda boʻlmachaqorincha klapanlari yopiladi, lekin yarimoysimon klapanlari ochilmaydi. Bunda (izometrik qisqarish fazasi) qorinchalarning barcha muskul tolalari qisqarib, tarangligi tobora kuchayadi. Natijada qorinchalar bosimi aorta va oʻpka poyasidagi bosimdan ham oshgach, yarimoysimon klapanlar ochiladi; qon qorinchalardan tomirlarga otilib chiqadi; qonni haydash fazasi shu tariqa boshlanadi.
Odamda qonni tomir sistemasiga haydash Yu. chap boʻlmasi simob ustuni hisobida
YU.ning qisqarish kuchi va chastotasi organizm toʻqima va aʼzolarining kislorod va oziq moddalarga boʻlgan ehtiyojiga mos holda oʻzgarib turadi. Yu. qisqarishini taʼminlaydigan impulslar oʻzida hosil boʻlsa ham faoliyatini nerv sistemasi boshqaradi. Adashgan nervlar Yu. qisqarish kuchini susaytirib, maromini sekinlashtiradi, simpatik nervlar, aksincha kuchaytiradi. Yu. muskullari oʻzini oʻzi boshqarish xususiyatiga ham ega: mas, yurakka qancha qon koʻp kelsa, u shuncha ortiq kuch bilan qisqaradi. Yu. muskullarining qancha kuch bilan qisqarishi uning choʻzilishi, yaʼni muskul tolalarining dastlabki (qisqarishidan avvalgi) uzunligiga bogʻliq. Muskul tolasi qancha tez choʻzilsa, shuncha kuchli qisqaradi. Bu yurak qonuni deb ataladi. Yu. kasalliklari haqida Yuraktomir sistemasi kasalliklari va boshqalarga q.
Qator 41:
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
[[Umurtqalilar]] yuragi [[miokard]] va bogʻlovchi toʻqimadan iborat. Miokard faqat yurakda bor [[mushak]] boʻlib, yurak siqilib-kengayishiga mas’uldir. Oʻrtacha [[odam yuragi]] daqiqasiga 72, oʻrtacha (66 yillik) umr davomida 2,5 milliard marta uradi. Ayollarda taqriban 250-300, erkaklarda esa 300-350 [[gramm|g]] tosh bosadi.<ref>Kumar, Abbas, Fausto: ''Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease'', 7th
▲[[Umurtqalilar]] yuragi [[miokard]] va bogʻlovchi toʻqimadan iborat. Miokard faqat yurakda bor [[mushak]] boʻlib, yurak siqilib-kengayishiga mas’uldir. Oʻrtacha [[odam yuragi]] daqiqasiga 72, oʻrtacha (66 yillik) umr davomida 2,5 milliard marta uradi. Ayollarda taqriban 250-300, erkaklarda esa 300-350 [[gramm|g]] tosh bosadi.<ref>Kumar, Abbas, Fausto: ''Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease'', 7th Ed. p. 556</ref>
Suyuqlik aylanish tizimiga ega [[umurtqasizlar]]da yurak suv va [[oqsil]], [[yogʻ]] va [[uglevod]]lar kabi ozuqadan iborat suyuqlikni itaruvchi kichik qop shaklida boʻladi. [[Hasharot]]larda yurak vazifasini '''bel quvuri''' bajaradi; hasharotlar „qoni“ oksidlanmaydi, chunki ular toʻgʻri tanalari orqali [[nafas]] oladi.
Qator 49 ⟶ 48:
{{reflist}}
{{
[[Turkum:Anatomiya]]
{{stub}}
| |||