Mazhab: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: Hoz. → Hozirgi, va b. → va boshqa (4) using AWB
Qator 2:
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Mazhab''' (arab. — yoʻnalish, oqim, yoʻl, taʼlimot), shariat mazhablari — islomda diniy huquq tizimlari va yoʻnalishlari. VIII—IX-a.larga kelib shariatning shakllanishi jarayonida xuquqshunoslik — fiqx. sohasida juda koʻp M.lar yuzaga kelgan. Hoz.Hozirgi vaqtda sunniy toʻrtta M. — hanafiylik, molikiylik, shofiʼiylik, hanbaliilik (M.lar nomi ularning asoschilari: Abu hanifa (Imomi Aʼzam), Molik ibn Anas, Shofiʼiy, Ibn Hanbal nomidan olingan), shialikda bir M. — jafariylik (asoschisi — Jafar as-Sodiq) saqlanib qolgan. Shariat M.lari liniy firqalardan farq qiladi. Sunniylikdagi toʻrttala M. ham teng hisoblanadi, yirik musulmon un-tlarida toʻrt mazqab boʻyicha aloqida dars oʻqitiladi. M.lar umuman anʼanaviy diniy huquq doirasidan chiqmagani xrlda, shariat masalalarida yengilroq yoki qattiqroq hukm chiqarishlari bilan bir-biridan farq qiladi. Hozir islom mamlakatlarida xanafiylik (Turkiya, Pokiston, Hindiston va b.boshqa mamlakatlar), molikiylik (Tunis, Jazoir, Marokash, Liviya), shofiʼiylik (Misr, Indoneziya va b.boshqa mamlakatlar), hanbaliylik (Saudiya Arabistoni) M.lari, shuningdek, shialik tarkalgan mamlakatlar (Eron, Iroq, Yaman va b.boshqa mamlakatlar)ning ququqiy qayotida jaʼfariylik M.i oʻz mavqeini maʼlum darajada saqlab kelmoqda. Oʻrta Osiyoda, xususan, Oʻzbekistonda xanafiylik M.i keng yoyilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
'''Mazhab'''-({{lang-ar|مذهب}} ''{{transl|ar|DIN|maḏhab}})
 
[[Shariat]] doirasidagi [[huquq]] maktablari, yaʼni islom qonunlari sistemalari (aynan: „yo‘l“ yoki „harakat tarzi“, termin maʼnosida — „diniy-huhuhiy taʼlimot“, „tarikat“ yoki „maktab“) [['''mazhab]]'''lar deb ataladi.
 
Mazhablar shariat qonunlarini ishlab chiqish jarayonida huquq maktablari yoki tariqatlar sifatida yuzaga kelgan, ularga mashhur [[huquqshunos]]lar, ularning shogirdlari va izdoshlari asos solganlar.
Qator 51:
 
=== Jaʼfariya ===
Shia Shariatida jaʼfariya mazhabi hukmron rol o‘ynaydi. Ular imom Husaynga motam tutadilar, „shaxsey-vaxsey“ deb nom olgan motam yurishlari o‘tkazadilar va h.k. O‘rta asrlarda Shialar ichida ham ixtiloflar yuz bergan, natijada ko‘p sektalar vujudga kelgan. Bulardan [[zaydiylar]], [[ismoiliylar]], [[ibodiylar]] va b.boshqa Hozir ham mavjud. Sh. hozirgi vaqtda Eronda hukmron eʼtiqod hisoblanadi. [[Iroq]], [[Afg‘oniston]], [[Hindiston]] va [[Pokiston]]da shialar bor.
 
=== Zaydiya ===
Qator 62:
*botiniy (ichki) — maxfiy taʼlimotlarga bo‘linadi.
 
'''Zohiriy taʼlimoti''' shialarning umumiy taʼlimotidan kam farq qiladi, bu taʼlimot sektaning maxfiy taʼlimotidan bexabar bo‘lgan oddiy Ismoiliylar ommasiga mo‘ljallangan.
 
'''Botiniy taʼlimot'''icha, mutlaq xudo o‘zidan quyi bo‘lgan 7 ta pog‘onani ajratadi (emanatsiya):
Qator 70:
*birlamchi materiya,
*fazo, vaqt
*kamolotga erishgan inson (yaʼni payg‘ambar).
 
Ismoiliylar taʼlimoti bo‘yicha, kamolotga erishgan inson (al-inson, al-komil) o‘zida „olamiy aql“ni aks ettirgan notiq (gapiruvchi) bo‘lib, xudo taʼlimotini insonlarga etkazib beradi, uning yordamchisi somit (jim turuvchi) esa payg‘ambar taʼlimotidagi botiniy mazmunni tushuntirib beradi, deb hisoblanadi. O‘rta asr mobaynida Ismoiliylar orasidan nizoriylar (hashshoshiylar), mustaʼliylar, druzlar, karmatlar ajralib chiqqan. Ismoiliylar taʼlimoti, xususan, karmatlar ideologiyasi islom diniga nisbatan oppozitsion xarakterda bo‘lgan. O‘rta asr tafakkuriinng yirik namoyandalari — Rudakiy, Ibn Sino, Maʼarriy va boshqalarga karmatlar ideologiyasi taʼsir ko‘rsatgan. Mashhur shoir va mutaffakkir Nosir Xisrav esa Ismoiliylarning yirik namoyandalaridan biri bo‘lgan.
Qator 85:
* Branon Wheeler, [http://books.google.com.pk/books?id=slLpouSlzPcC&printsec=frontcover&source=gbs_atb Applying the Canon in Islam: The Authorization and Maintenance of Interpretive Reasoning in Ḥanafī Scholarship], [[SUNY Press]], 1996
 
{{Religion-stub}}
[[Turkum:Din]]
[[Turkum:Dinlar]]
== Manbalar ==
{{manbalar}}
 
{{OʻzME}}
 
[[Turkum:Din]]
[[Turkum:Dinlar]]
 
 
{{Religion-stub}}