'''Meteoritlar''' — Quyosh sistemasining sayyoralararo fazodan Yer yuziga tushadigan qattiq jismlari. Quyosh atrofida elliptik orbita boʻylab aylanayotgan sonsanoqsiz qattiq jismlardan ayrimlarining orbitasi oʻzgarishi natijasida Yer bilan toʻqnashadi. Katta tezlikda (11—75 11–75 km/sek) qarakat qilayotgan bunday jismlardan massasi kichiklari (1—10 g) Yer atmosferasida meteor hodisa hosil qilsa, kattalari (1 —– 1000 kg) atmosferada butunlay erib ulgurmay Yer yuziga tushadi. Bir sutkada osmondan Yerga umumiy massasi 10 t atrofida boʻlgan turli xil kattalikdagi qattiq holatdagi kosmik modda tushadi. Bu jismlarning yiriklari topilgan va tabiat muzeylarida saqlanmoqda. Ular M. deb atalib, umumiy ogʻirligi 500 t dan oshadi. 1920 y. Janubiy-Gʻarbiy Afrikada topilgan temir M.ning (Goba) ogʻirligi 50 t, 1818 y.dayilda Grenlandiyada topilgan M.ning ogʻirligi 34 t. 1947 y.dayilda Sixo-te-Alin (Uzoq Sharq, Rossiya) ga parchalanib tushgan M.ning umumiy ogʻirligi 23 t. M.Z turkumga boʻlinadi: temir, tosh vatoshtemir. Te mir M. topilgan barcha M.ning 4% ini tashkil etib, tarkibida 85% temir, 12% nikel, 3% kobalt va b.boshqa elementlar bor. Temir M. katta kristall (oktaedrit) lardir. Ular sillik, shakldagi jismlar boʻlib, havo qarshiligi taʼsirida kristallga aylangan. Tosh M. topilgan barcha M.ning 92% ini tashkil etadi va, asosan, kremniy, magniy, natriy, kalsiy, temir, alyuminiy va b.boshqa elementlar oksididan iborat. Ular togʻ jinslarini eslatadi. Toshtemir M. topilgan barcha M.ning 4% ini tashkil etadi. M.ning zichligi 2,5 dan 8,8g/sm3 gacha M.ning atmosferasidan Yerga maydalanib tushish hodisasi M. yomgʻiri deyiladi. Mas, 1947 y.dagiyildagi Sixote-Alin meteorit yomgʻiri tarkibida oʻrtacha quyidagi mikdorda nodir metallar bor (1 t M.da g hisobida): ruteniy 10, rodiy 5, palladiy 10, ku-mush 5, osmiy 3, iridiy 5, platina 20, oltin 5 va b.boshqa M.dagi elementlar tarkibi Yerdagi elementlar tarkibi bilan deyarli bir xil. <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>
== Manbalar ==
{{manbalar}}
{{no iwiki}}
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
|