Neoklassitsizm: Versiyalar orasidagi farq

'''Neoklassitsizm''' - 19-a. 2-yarmi -20-a.lar sanʼatida antik sanʼat, Uygʻonish davri sanʼati va klassitsizmning mumtoz anʼanalariga tayangan ijtimoiy yoʻnalish va gʻoyaviy mazmun jihatidan turlicha boʻlgan oqimlarni ifodalovchi atama. N. (oʻtmish sanʼatga murojaat etish dasturi sifatida) jonli borliqqa qandaydir "abadiy" estetik qadriyatlarni qarama-qarshi qoʻyishga intilish zaminida paydo boʻlgan (rassom X. Mare, A. Feyerbax, haykaltarosh A. Xildebrand va b.boshqalar). "N." atamasi 17a. — 18-a. 1-yarmidagi klassi-sizmdan farqlash maqsadida 18-a. 2-yarmi —19-a. 1-choragidagi klassitsizmga nisbatan ham qoʻllanadi. N., ayniqsa, meʼmorlik va tasviriy sanʼatda keng tar-qaldi, shuningdek, adabiyot va musiqa taraqqiyotiga ham taʼsir koʻrsatgan.

Meʼmorlikda 20-a. boshlarida modernning oʻta hashamdor va noaniq kurilmalariga aks taʼsir sifatida yorqin namoyon boʻldi (O. Perre — Fransiya; P. Berens — Germaniya; O. Vagner — Avstriya va b.boshqalar). 30-y.lardayillarda Italiya va Germaniya meʼmorligida dabdabali inshootlar qurilishida keng qoʻllandi. 50-y.lardanyillardan, asosan, AQSH rasmiy inshootlarida rivojlandi (E. Stoun, G. Groppius, F. Jonson va b.boshqalar), Rossiya (I. Joltovskiy, I. Fomin va b.boshqalar) meʼmorlari ijodida namoyon boʻldi.

Tasviriy sanʼatda "N." atamasi keng qamrovli boʻlib, turli badi-iy oqimlarga nisbatan qoʻllanadi, klassik obrazning ichki uygʻunligini zamonaviy hayotdagi nomutanosiblik-ka qarama-qarshi qoʻyish xohishi kuchli ifodalanadi. N.ning hayratga so-luvchi ayrim nuqtalari prerafaelitlar (19a. oʻrtalari) ijodida seziladi. Yaxlit hodisa sifatida nemis neoide-alizmi (1870-y. oxiri)ning nazariy qarashlari va amaliyotida namoyon boʻldi; imperessionizmdan taʼsirla-nish koʻrinishlaridan biri sifatida kengtarqaldi. 19-a. oxiri —20-a. boshlarida soʻnggi akademik anʼanalar bilan antik sanʼat dasturlarini uygʻunlashtirgan N. modern uslubi bilan yaqinlashgan. Haykaltaroshlar A. Mayol, E. A. Burdel (Fransiya), G. Vigelann (Norvegiya), K. Milles (Shvetsiya), S. T. Konenkov, A. T. Matveyev, S.D. Merkurov (Rossiya) va b.boshqa, rassomlar F. Xodler (Shveysariya), P. Tovi de Shavann, M. Deni (Fransiya), V. A. Serov, A. Ye. Yakovlev (Rossiya) va b.boshqa ijodida insonpar-varlik asoslari sakdandi. 20—30-y.laryillar tasviriy sanʼatida baʼzi oqimlar (futurizm, kubizm va b.boshqalar)ga javob tarzida paydo boʻlgan oqim va yoʻnalishlarning ham N.ga aloqadorligi kuzatiladi. Oʻz navbatida N. ham Germaniya, AQSH va b.boshqa mamlakatlar sanʼati oqimlariga taʼsir koʻrsatgan.

M usik, ada 20-a.da musiqiy romantizm va, ayniqsa, ekspressionizm uslublariga aks taʼsir sifatida rivoj topgan. Ilk klassik hamda undan ol-din boʻlgan baʼzi uslublar (Mas, ba-rokko)ning musiqiy xususiyatlarini tiklashga asoslangan. N. asarlari po-lifonik vositalarning rivojlangan-ligi, musiqa shakli mantiqiy qoidalariga asoslanganligi, badiiy obrazlar obʼyektiv ruxda yaratilganligi bilan ajralib turadi. Yirik vakillari: I. Stravinskiy, P. Xindemit, B.Bartok, A. Kazella, O. Respigi, A. Lyutoslavskiy va b.boshqa Oʻzbekistonda N.ga F. Yanov-Yanovskiy, T. Qurbonov va b.boshqa murojaat qilgan.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>