Oʻrda: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
CoderSIBot (munozara | hissa) Qatorga koʻchirish toʻgʻrilandi |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: Hoz. → Hozirgi using AWB |
||
Qator 1:
'''Oʻrda''', OʻRDU — 1) turkiy va moʻgʻul xalklarida hukmdor, xon qarorgohi, qalʼa. Istiloh ushbu maʼnoda ilk bor qadimiy OʻrxunEnasoy bitigi "Irq bitig"da qayd etiladi. Qoraxoniy hukmdor saroyi yoki Koshgʻar shahri Oʻrdukand deb yuritilgan. Baʼzan Oʻ. oʻrnida uning maʼnodoshi x o n t oʻ y birikmasi ham ishlatilgan. Yirik turk va moʻgʻul davlatlari hamda koʻchmanchi qabilalari ittifoqlari — Oltin Oʻ., Noʻgʻay Oʻ.ning nomi shundan kelib chiqqan. Turli tarixiy davrlarda qalʼa (5—6-asrlargacha), diz (6—8-asrlarda), ark (9— 17-asrlar) deb ham atalgan. Oʻ., asosan, balandlikda bunyod etilgan, unga qiya uzun yoʻlak (pandus) orqali kirilgan; davlat ahamiyatidagi inshootlar, maʼmuriy binolar, hukmdor saroyi va boshqalarni oʻz ichiga olib, atrofi burjlari boʻlgan devor bilan oʻralgan. Oʻ. shaharsozlik tarixida muhim oʻrin tutgan. Oʻ.lar ayrim maʼmuriy — shaharsozlik (oʻrni, oʻlchami, koʻlami, bino, hovuz va boshqalar) jihatlari bilan farqlangan (Koʻhna Ark, Xudoyorxon oʻrdasi, Toshkenpg oʻrdasi va boshqalar).
Jumladan, Toshkent hokimlarining qarorgohlari — Oʻ.lar tarixiy manbalarga koʻra turli davrlarda turli joylarda boʻlgan: 18-asr oʻrtasi (chor hokimlik davri)da Qoratoshda, 19-asrning 1-yarmida Oʻ. oldin Tuproqqoʻrgʻonda, keyin Anhor (Oʻ.)ning chap tomonida — taxminan hozirgi Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi senatining binosi oʻrnida boʻlgan. Toshkent Oʻ.lari saklanmagan. Soʻnggi Oʻ. saklanib qolgan tarhi boʻyicha: uz. 54 m, shim. eni 370 m, jan. eni 490 m ga yaqin boʻlgan. Oʻ. devorlariga tashqi tarafga turtib chiqqan diametri
13-asrdan eʼtiboran, Oʻ. "xon qarorgohi" maʼnosida rus tilida qoʻllanila boshlagan. 14-asrgakelib Oʻ. "lashkar, qoʻshin" maʼnosini kasb etgan, eski oʻzbek adabiy tili, xususan, Alisher Navoiy asarlarida ham qayd etiladi.
{{stub}}▼
{{no iwiki}}
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
▲{{stub}}
|