Saxalin: Versiyalar orasidagi farq

'''Saxalin''' — Osiyoning sharqiy qirgʻokdari yonidagi orol. RF Saxalin viloyati tarkibida. Uz. 948 km, eni 100 km ga yakin, mayd.maydoni 76,4 ming km². S.ni materikdan Tatar boʻgʻozi ajratib turadi. Oxota va Yapon dengizlari bilan oʻralgan. Qirgʻoklari boʻylab choʻzilgan togʻlar (eng baland joyi — Lopatin togʻi, 1609 m) orasida pasttekisliklar joylashgan, shim. qismi tekislik. Togʻlar, asosan, qumtosh, slanetslar, metamorflashgan jinslar va qum gillardan tarkib topgan. Orodda toshkoʻmir (gʻarbiy qismida) va neft (shim.sharqida) konlari bor.

Iqlimi mussonli iqlim. Jan.gʻarbiy sohili Susima oqimi taʼsirida ancha iliq. Yiliga 400–750 mm yogʻin yogʻadi. Asosiy daryolari — Tim va Poronay. Tuproklari podzol, botqoq va allyuvial tuproklar. Yer yuzasining aksari qismi oʻrmon (oqqaragʻay, qoraqaragʻay, pakana kedr, tilogʻoch). Oʻrmonlar tagida boʻliq oʻtlar oʻsib yotadi. Orol gʻarbida kuril bambukzorlari uchraydi. Hayvonot dunyosi Sibirnikiga oʻxshash, lekin birmuncha kambagʻalroq. S. yevropaliklarga 17-a.dan maʼlum boʻlsa ham uning orol ekanligi fatsat G.I.Nevelskiy ekspeditsiyasi vaqtida (184849) aniqlandi. 1855 y. tuzilgan RossiyaYaponiya shartnomasida S. ikki davlat oʻrtasidagi umumiy mulk deb belgilandi. 1875 y.gayilga kelib S.ni Rossiya butunlay egalladi. Rossiyaning magʻlubiyati bilan tugagan Rossiya—Yaponiya urushidan soʻng ikki oʻrtada tuzilgan Portsmut sulh shartnomasiga (1905) koʻra, Jan. S (50° sh. k.dan jan.) Yaponiyaga oʻtdi.

1920—25 y.lardayillarda orolning shim. kismi ham Yaponiya tasarrufida boʻldi, 1925 y. mayidan yana Rossiya tarkibida. 1932 y.danyildan dastlab Uzoq Sharq oʻlkasi tarkibiga, 1938 y.danyildan Xabarovsk oʻlkasi tarkibiga kirgan Saxalin viloyati tashkil etildi. 1945 y. Jan. Saxalinni ham Rossiya egalladi. Qrim (1945) va Potsdam (1945) konferensiyalarining qarorlariga binoan Jan. Saxalin Rossiyaga berilgan edi.<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>