'''Shamol''' — atmosferada havoning yer sirtiga nisbatan gorizontal harakati. Harakatning gorizontal tashkil etuvchisi Sh. sifatida tasavvur qilinadi. Baʼzan, gorizontal Sh.gashahriga nisbatan ancha kucheiz vertikal Sh. qam boʻladi. Kuchli vertikal Sh. ayrim hollardagina, mas, konveksiya kuchli taraqqiy etgan bulutlarda yoki togʻlarda — havo togʻ yon bagri boʻylab pastga harakat qilgandagina vujudga keladi. Sh. bosim gorizontal yoʻnalishda notekis tarqalgan paytda atmosferalagi traning har xil boʻlishi oqibatida paydo boʻladi. Sh. tezligi va yoʻnalishi bilan ifodalanadi. Yer yuzasidagi Sh. tezligi maxsus asboblar (mas, anemometr), erkin atmosferada esa ucharshar (radiozond) yordamida aniklanadi. Sh. tezligi m/sek, m/soat, yoʻnalishi esa flyuger, vimpel, shamol konusi va b.boshqa yordamida aniklanadi. Sh.ningshahrining qaysi tomondan esgani azimut bilan koʻrsatiladi. Sh. yoʻnalishi gradus yoki rumbalar bilan ifodalanadi. 5—85–8 m/sek tezlikdagi Sh. oʻrtacha, 14 m/sek tezlikdagi Sh. esa kuchli hisoblanadi; 20—2520–25 m/sek tezlikdagi Sh. dovul (shtorm), 30 m/sek tezlikdagi Sh. boʻron (uragan), uning birdaniga 20 m/sek gacha keskin kuchayishi qasirgʻa (shkal) deyiladi. Tropik siklonlarda ayrim qattiq Sh.larning tezligi 100 m/sek gacha yetishi mumkin. Troposferadai yuqori koʻtarilgan sari Sh. tezligi kuchayadi, 8—10 8–10 km balandlikda 60—7060–70 m/sek dan xam ortib ketadi. Havo oqimi turbulentligi tufayli har doim Sh. tezligi va yoʻnalishi oʻzgarib turadi. Yer yuzasida baʼzan butunlay Sh. boʻlmay sukunat (shtil) yuz beradi. Sh. tezligi va yoʻnalishi kecha va kunduzga ham boklik. Kechasi Sh. tezligi yer sirtida eng kichik boʻlishi, kunduzi peshindan keyingi paytlarda esa eng yuqori qiymatga erishishi mumkin. Sh.ningshahrining yil mobaynidagi tabiati atmosferaning umumiy sirkulyatsiyasiga va maqalliy sharoitiga bogʻliq boʻladi. Mahalliy Sh. oʻsha joyning mahalliy atmosfera sirkulyatsiyasiga, joyning relyefiga va b.boshqa omillarga bogʻliq (q. [[Mahalliy shamollar]]).
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
[[Meteorologiya]]da shamollar ularning qattiqligi va yoʻnalishiga (qayerdan esayotganligiga) koʻra ajratiladi. Yengil shamol ''shabada'', deyilsa, qattiqlari [[boʻron]], [[toʻfon]] kabi nomlanadi. Shamollar miqyosi turlicha: kichik miqyosli shamollardan ([[momaqaldiroq]], yer qizishi tufayli) tortib [[dunyo|global]] darajagacha (quyosh energiyasining turli [[iqlim hududi|iqlim hududlarida]] turlicha yutilishi sababli). Katta miqyosli atmosfera aylanishining asosiy sabablari [[ekvator]] va [[qutb]]lar orasidagi harorat farqi va sayyora aylanishi ([[Coriolis samarasi]]) dir. Qirgʻoq hududlarda [[dengiz]] yoki [[okean]] shamolga sabab boʻlsa, quruqlik ichkarisida [[togʻ]], dara va [[choʻl]] tarafdagi havolar aylanishidan shamol esishi mumkin.
