|
'''Tallin''' (sobiq Revel) — shahar, Estoniya poytaxti. Yirik industriya, ilmiy va madaniy markaz, transport yoʻllari tuguni, dengiz porti. Aeroport bor. Fin qoʻltigʻining jan. sohilida, Tallin buxtasi yonida joylashgan. Shaharning shim.sharqiy (Pirita) qismidan Pirita daryosi oqib oʻtadi. Iqlimi dengiz ikdimi. Fev.ning oʻrtacha trasi —5,8°, iyulniki 16,4°. Yillik yogin 600 mm gacha. Mayd.Maydoni 145,9 km². Aholisi 404 ming kishi (2000). Shahar 4 maʼmuriy tumanga boʻlingan. Arxeologik maʼlumotlarga koʻra, shahar 10-a.da vujudga kelgan. Dastlab, Idrisiynint 1154 y. tuzilgan dunyo xaritasida Kolivan (xalq eposi qaqramoni — Kaleva) nomi bilan tilga olingan. 1219 y. daniyaliklar hozirgi T. oʻrnidagi estonlarga qarashli koʻhna shaharni bosib olib, unga Reval (Revel) deb nom berdilar. Biroq estonlar shaharning yangi nomini qabul qilmay, uni Tallin (Taani linna — Daniya shahri) deb atay boshladilar. T. savdohunarmandchilik markazi va dengiz porti sifatida tez rivojlandi. 1285 y. Ganza ittifoqiga kirdi, 13—14-a.larda Boltik, boʻyidagi eng yirik shaharlardan biriga aylandi. T.ni 1710 y.dayilda Rossiya bosib olgan. 19-a. oxiri — 20 a . boshlarida T. yirik sanoat markazita aylangan. 1940 y. 6 avg .da T. Estoniya SSR tarkibiga kiritildi. Urush davri (1941— 45)da T. katta talafot koʻrdi. Urushdan keyin shahar butunlay qayta tiklandi. Sanoatining yetakchi tarmokdari: mashinasozlik (kemasozlik) va metallsozlik. Ayniqsa, elektronika, elektrotexnika, priborsozlik sanoatlari tez rivojlanmokda. Yirik korxonalari: "Volta" elektr motorlari zdi, elektronika, radiotexnika, kabel, nazoratoʻlchov priborlari zdlari. Mashinasozlik, ekskavator, kema taʼmirlash, kimyofarmatsevtika zdlari, kimyo, fanermebel, uysozlik, sellyulozaqogʻoz ktlari, konditer, mebel fkalari bor. Toʻqimachilik, trikotaj, tikuvchilik, koʻnpoyabzal korxonalari, elevator ishlab turibdi. Baliq, sut, goʻsht, mahsulotlari, konservalar, turli qurilish materiallari ishlab chikariladi. T.da Estoniyada ishlab chiqariladigan yalpi sanoat mahsulotining qariyb 2/5 qismi tayyorlanadi.
Shahar tuzilishida markaziy oʻrin egallagan oʻrta asr qurilishi (Eski shahar) saqlangan. Eski shaharning oʻzi 2 qism: Toompea tepaligidagi qismi (13—14-a.larda qurilgan qasr bilan) va undan jan.sharqdagi Quyi shahardan iborat. Dom sobori (13—15-a.lar) va b.boshqa bor. Quyi shaharda 13—16-a.lar devor qoldiqlari, 17-a. yer osti qalʼalarining qismlari, oʻrta asrga xos tor koʻchalar va koʻplab meʼmorchilik xamda sanʼat yodgorliklari saqlanib qolgan.
T.da 4 oliy oʻquv yurti (politexnika, ped., badiiy musiqa va teatr sanʼati), bir qancha oʻrta maxsus oʻquv yurti, Estoniya FA va uning intlari, botanika bogʻi joylashgan. 13 muzey (tarix, badiiy, tabiiy fanlar, shahar, teatr va musiqa va b.boshqalar), 5 teatr, konservatoriya, filarmoniya, "Tallinfilm" kinostudiyasi, telemarkaz bor. Shahar xalqaro turizm markazi. Mehmonxona, turistik baza, kempinglar faoliyat koʻrsatadi. T.ning Pirita, Kadriorg bogʻi, Eski shahar qismlari mehmonlar va sayoxlarning sevimli dam olish joylaridir.
{{OʻzME}} <!-- Bot tomonidan yaratildi -->
|
