Trinidad va Tobago: Versiyalar orasidagi farq

'''Trinidad va Tobago''' (Trinidad and Tobago), Trinidad va Tobago Respublikasi (Republic Trinidad and Tobago) — Karib dengizidagi Trinidad va Tobago o.larida joylashgan davlat. Mayd.Maydoni 5,1 ming km². Aholisi 1,16 mln. kishi (2002). Poytaxti PortofSpeyn sh. Maʼmuriy jihatdan 9 graflik (county)ra boʻlinadi.

Davlat tuzumi. T. va T. — respublika, Buyuk Britaniya boshchiligidagi Hamdoʻstlik tarkibiga kiradi. Amaldagi konstitutsiyasi 1976 y. qabul qilingan. Davlat boshligʻi — prezident (2003 y.danyildan Maksuell Richardo). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni 2 palatali parlament (senat va vakillar palatasi), ijrochi hokimiyatni bosh vazir boshchiligidagi hukumat amalga oshiradi.

Tarixi. Trinidad va Tobago o.larida qadimdan indeyslar yashab kelgan. 15-a.da orollarga yetib kelgan ispanlar bu yerni mustamlakaga aylantirdi, mahalliy aholining deyarli hammasini qirib tashladi. 1797 y. inglizlar Trinidadni bosib oldi va u 1802 y.danyildan rasman Buyuk Britaniya mustamlakasiga aylandi. 1814 y. Tobago ham inglizlar mulkiga aylandi. Shakarqamish plantatsiyalarida ishlatish uchun Afrikadan qoratanli qullar keltirildi. 1834 y. qulchilik bekor qilingach, qoratanlilar plantatsiyalarni tashlab ketishdi. Ularning oʻrnini toʻldirish uchun Hindiston, Xitoy, Portugaliya va b.boshqa mamlakatlardan shartnoma asosida ishchilar keltirila boshladi. 1866 y. Trinidadda neft konlari ochilishi tufayli sanoat rivojlana boshladi, ishchilar tashkilotlari tuzildi. 1899 y. Tobago maʼmuriy jihatdan Trinidadga birlashtirildi. 2-jahon urushi davri va undan keyin orollarda milliy ozodlik harakati kuchaydi. 1950 y. T. va T.ga ichki oʻzini oʻzi boshqarish huquqi berildi. 1958—62 y.lardayillarda mamlakat Buyuk Britaniya tuzgan VestIndiya Federatsiyasi tarkibida boʻldi. 1962 y. 31 avg .dan T. va T. Hamdoʻstlik tarkibida mustaqil davlat. 1976 y. 1 avg .da respublika deb eʼlon qilindi. T. va T. — 1962 y.danyildan BMT aʼzosi. Milliy bayrami — 31 avg . — Mustakillik kuni (1962).

Sanoatida neft qazib chiqarish hamda neftni qayta ishlash iqtisodiyotning asosini tashkil etadi (oʻz neftidan tashqari Venesuela, Saudiya Arabistoni va b.boshqa mamlakatlardan keltirilgan neftni qayta ishlab, neft mahsulotlari va kondensat ishlab chiqariladi). Tabiiy gaz, asfalt va gips qazib olinadi. Metallurgiya, neft kimyosi, kimyo, farmatsevtika, poligrafiya, sement, oyna, toʻqimachilik, tikuvchilik, oziq-ovqat (shakarqand ishlab chiqarish.) korxonalari bor. Poʻlat va alyuminiy ishlab chiqariladi. Yiliga oʻrtacha 4,2 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi.

Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. Yirik gaz.lari: "Trinidad gardian" ("Trinidad posboni", kundalik gaz., 1917 y.danyildan), "Trinidad end Tobago gazett" ("Trinidad va Tobago gazetasi", hukumat haftanomasi, 1882 y.danyildan), "Trinidad end Tobago ekspress" ("Trinidad va Tobago shoshilinch xabarlari, kundalik gaz., 1967 y.danyildan), "Nyusdey" ("Kun yangiliklari", kundalik gaz., 1993 y.danyildan), "Sandi gardian" ("Yakshanba posboni", haftanoma, 1917 y.danyildan). Milliy agentligi yoʻq. Radioeshittirish 1947 y. dan ("Neshnl brodkasting netuork limited" hukumat mahkamasi, 1957 y. tashkil etilgan), telekoʻrsatuv 1962 y.danyildan ("Trinidad end Tobago televiji kompani limited" tijorat xizmati, 1962 y. tashkil etilgan) olib boriladi.

Adabiyoti. Trinidad indeyslarining folklori hozirgacha deyarli saklanib krlmagan. Negrlarning bu yerda toʻqigan va ijtimoiy mazmun bilan sugorilgan "kalipso" qoʻshiklari xalq ogʻzaki ijodining namunalaridir. Zamonaviy adabiyot ingliz tilida vujudga keldi. 2-jahon urushidan keyin milliy ozodlik harakatining kuchayishi adabiyotning kamol topishiga samarali taʼsir qildi. R.de Buassyer va S. Selvonning ijtimoiy mavzudagi romanlari dastlabki salmokli asarlardir. Taniqli yozuvchi V. S. Neypolning "Elvirdagi saylov" (1958), "Taklidchilar" (1967), "Mister Bisvasga atalgan uy" (1961), "Partizanlar" (1975), "Dare oʻzani" (1979) kabi romanlarida VestIndiyadagi voqelikni zaharxanda bilan tanqid qiladi. Mustaqillik yillarida I. Xan, M. Entoni, E. Lavles kabi isteʼdodli adiblar adabiyotga kirib keldi. G. Telemak, E. Rouch, D. Uolkott (1970-y.lardanyillardan nazmda ijod qilgan) kabi shoirlar mashhur. D. Uolkott, E. Xill, E. Jon esa dramaturgiyani rivojlantirdilar.

Meʼmorligi va tasviriy sanʼati. Mustamlaka davri meʼmoriy yodgorliklaridan Tobago o.da yevropaliklar qurgan Jeyms qalʼasi (1666) xarobasi saklanib qolgan. 19-a. boshlaridan klassitsizm va qorishiq meʼmorlik uslubidagi jamoat binolari, xos uylar, cherkovlar kurildi (PortofSpeyndagi Yepiskop saroyi, Oll Sents sobori va b.boshqalar). 20-a. ning 20-y.laridayillarida hind va musulmon ibodatxonalari (SentJofer sh.dagishahridagi masjid) barpo etiddi. Shaharlarda pastqam yogʻoch uylar koʻp uchraydi. Tasviriy sanʼat 19-a. ning 2yarmidan rivojlana boshladi. 20-a. ning tanikdi rassomlari orasida J. M. Kazabon, A. Kodalo, M. Uayk, J. Farrel, J. Kramvell, K. Changlar bor. Kad. xalq hunarmandchiligida Aravak indeyslarining keramika, gazmol, bezak buyumlari saklangan, anʼanaviy karnaval bayramlariga liboslar tayyorlash odati davom etib keladi.