Umurtqa pogʻonasi: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Tahrir izohi yoʻq
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: U.p. → {{subst:FULLPAGENAME}} (16), U. p. → {{subst:FULLPAGENAME}}, va b.da → va boshqalarda, va b. → va boshqa (2) using AWB
Qator 1:
'''Umurtqa pogʻonasi''' - odam va umurtqali hayvonlar skeletinint asosiy qismi. Ontogenezpa togʻayli yoki suyakli umurtqa tanasi rivojlanib, embriondagi xordaning dastlab bir oz qismi, keyinchalik hammasini egallagan. Toʻgarak ogʻizliyaar, ikki xil nafas oluvchilar, yaxlit boshlilar, osyotrsimonlarning voyaga yetgan individlarida U.Umurtqa p.pogʻonasi yoʻq, juft yoylar esa yaxshi rivojlangan xordaga joylashgan. Suvdagi umurtqali hayvonlarning quruqlikda yashashga oʻtishi U.p.ningUmurtqa pogʻonasining tayanch rolini oshirdi. U.p.Umurtqa pogʻonasi orqa miyans ham taʼsirlardan himoya kiladi.
 
U.p.Umurtqa pogʻonasi ahamiyatiga koʻra qator qismlarga boʻlinadi. Balikdar U.p.Umurtqa pogʻonasi qovurgʻali tana va dum, qurukliqsagi umurtqali hayvonlarniki boʻyin, koʻkrak, bel (baʼzi guruh vakillarida yoʻq), dumgʻaza va dum qismlaridan iborat. Boshni atrofga harakatlantirish zarurati boʻyin qismining paydo boʻlishiga olib kelgan. Amfibiyalarda bitta, sudralib yuruvchilarda 4—9 (baʼzilarida koʻp), qushlarda 11—25, sut emizuvchilarda 7—10 ta boʻyin umurtqasi bor. U.p.ningUmurtqa pogʻonasining koʻkrak qismida qovurgʻalar boʻlib, koʻpchiligi toʻsh suyagi bilan birikib koʻkrak qafasinn (amfibiyalarda yoʻq) hosil qiladi. Bel qismda (amfibiyalar va sudralib yuruvchilarda yoʻq) rudimentar qovurgʻalar mavjud. Dumgʻaza umurtqalari (amfibiyalarda bitta, sudralib yuruvchilarda 2, sut emizuvchilarda 1 —10 ta va h.k.) chanoq suyagi bilan koʻrinishi oʻzgargan qovurgʻalar yordamida tutashgan.
 
Odamda U.p.Umurtqa pogʻonasi boʻyin, koʻkrak, bel, dumgaza va dum suyaklari — umurtqalarning ustmaust qoʻshiluvidan tashkil topadi. U.p.Umurtqa pogʻonasi shu umurtqa tanalarining orasida joylashgan togʻay disklar hisobiga uzayadi. Umurtkalar birbiriga ulanib borishi natijasida umurtqa kanali hosil boʻlib, unda orqa miya yotadi. Odam U.p.Umurtqa pogʻonasi kishining tik yurishiga moslashgan boʻlib, pastga qarab kengayib boradi. U.p.ningUmurtqa pogʻonasining boʻyin, bel, koʻkrak va dumgaza qismlarida fiziologik bukilmalar bor. Boʻyin va bel qismidagi bukilmalar lordoz (fiziologik lordoz), koʻkrak va dumgʻaza qismidagi bukilmalar kifoz (fiziologik kifoz) deb ataladi. Boʻyin va bel qismlari oldinga, koʻkrak va dumgaza qismlari orqaga qarab bukilgan boʻladi. Bu bukilmalar bola boshini mustaqil koʻtarib turishi, oʻtira boshlashi va tik yurishidan boshlab shakllanadi.
 
U.p.ningUmurtqa pogʻonasining boʻyin va bel qismi koʻp, koʻkrak qismi kam harakatlanadi. Kishining qaddiqomati U.p.Umurtqa pogʻonasi boylamlari, muskullarining holatiga bogʻliq.
 
U.p.Umurtqa pogʻonasi umurtqa kanalida yotgan orqa miyani ezilishdan, choʻzilishdan saqlaydi, gavdani tik tutadi, koʻkrak, qorin va chanoq boʻshliqlarini hosil qilish va b.daboshqalarda ishtirok etadi.
 
U.p.Umurtqa pogʻonasi kasalliklaridan koʻpincha umurtqa pogʻonasining tugʻma anomaliyasi, orttirilgan kasalliklari, shikastlanishi va b.boshqa uchraydi. Tugʻma nuqsonlardan koʻproq 2 yoki 3 umurtqaning oʻzaro birikib ketishi, ortiqcha umurtqalar borligi va h.k. kuzatiladi. Bu xil nuqsonli U.p.daUmurtqa pogʻonasida koʻpincha ogʻriq sezilmaydi. Orttirilgan kasalliklariga, asosan, ostexondroz, U.p.Umurtqa pogʻonasi deformatsiyalari (q. [[Umurtqa pogʻonasining qiyishyishi]], [[Skolioz]]), yalligʻlanish kasalliklari (q. [[Spondilit]]), U.p.Umurtqa pogʻonasi boylamlarining uzilishi yoki choʻzilishi, umurtqalarning chiqib ketishi va b.boshqa kiradi.
 
{{OʻzME}}
 
[[Turkum:Tibbiyot]]
 
{{stub}}
 
{{stub}}
 
{{OʻzME}}