Avtomat: Versiyalar orasidagi farq

'''Avtomat''' (yun. automatos — o‘zi harakatlanuvchi) — 1) ma’lum ishda-gi barcha jarayonlarni berilgan dastur bo‘yicha kishining ishtirokisiz o‘zi ba-jaradigan qurilma. A.ni bir oz sozlab, ayrim hollarda nazorat qilib turish kerak bo‘ladi. Avtomobil dvigatellari porshenini ishlab chiqaradigan avtomat-lashtirilgan z-dda metallni eritishdan tortib, to tayyor porshen olish, por-shenlarni saralash va hatto yashiklarga joylashgacha barcha ishlarni A.lar baja-radi. Yarim A.larda ayrim operatsiya ba-jarilgach, mashina o‘z-o‘zidan to‘xtaydi, uni ishchi yana yurgizib yuboradi. A. va yarim A.lar mashinasozlik, to‘qimachilik, oziq-ovqat sanoatlarida, q.x.daqishloq xoʻjaligida keng qo‘llaniladi. Mas, paxta ekishda seyalka-ning uyaga chigit tashlab beradigan qismi oddiy A. hisoblanadi.A.lar texnologik (turli avtomatlash-tirilgan agregatlar va b.boshqalar), energetik (avtomatik asboblar, qurilmalar va b.boshqalar), transport (avtomashinist, avtopilot va b.boshqalar), hisoblash-yechish (hisoblash mashina-lari va b.boshqalar), savdo (magazin-avtomat va b.boshqalar), harbiy (avtomatik qurollar va b.boshqalar), mai-shiy avtomatlar, o‘yin avtomatlari va b.boshqa turlarga bo‘linadi."O‘zi harakatlanadigan" mexanizm-lar qadimdan ma’lum. Prujinali va mayatnikli soatlarning yaratilishi (17-a) A. rivojiga ancha ta’sir etdi. A.dan sanoatda foydalanish 18-a.gaasrga — sanoat inqilobi davriga to‘g‘ri keladi. Elektro-texnikaning rivojlanishi (19-a.asr) elektr yordamida harakatlanadigan A.ning pay-do bo‘lishiga olib keldi. Elektronika-ning paydo bo‘lishi (20-a.asr) bilan tamoman yangi elektron avtomatik qurilmalar va boshqaruvchi hisoblash mashinalari pay-do bo‘ldi. Shu tufayli A.ning imkoni-yatlari va qo‘llanilish sohalari borgan sari kengaymoqda; 2) kibernetikaning asosiy tushunchalaridan biri; diskret (rakamli) axborotlarni diskret vaqt taktlari bilan qayta ishlaydigan texnika va biologik tizimning mavhum modeli (q. Avtomatik boshqarish nazariyasi). <ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>