|
[[File:Впадение Актепы в Бозсу.JPG|thumb|250px|left|Quyi Bo‘zsuv kanali va [[Oqtepa kanali]] (chap tomonda)]]
[[File:Нижний Бозсу.JPG|thumb|250px|Quyi Bo‘zsuv kanali [[Yangiobod qishlog‘i]] yaqinda]]
BOʻZSUV — [[Chirchiq (daryo)|Chirchiq]]daryosidan chiqarilgan qad. [[kanal (suv yoʻli)|kanal]]. B. Chirchiqning oʻng sohilidagi qad. [[terrasa|terassa]]lar boʻylab shim.sharqdan jan.gʻarbga tomon yoʻnalib, [[Toshkent viloyati]] [[Qibray tumani|Qibray]], [[Zangiota tumani|Zangiota]] va [[Yangiyoʻl tumani|Yangiyoʻl tumanlari]], [[Toshkent]] sh.shahri hududi, shuningdek [[Qozogʻiston]] Respublikasi yerlaridan oʻtib, [[Chinoz]] yaqinida [[Sirdaryo]]ga quyiladi. Uz. 159 km. Boshlanishi qismida suv sarfi 310 m³/sek, 10[[Gidroelektrik stansiya|GES]]dan quyida 110 m³ (ortiqcha suv Chirchiq daryosiga tashlanadi). B.ning oʻzani egribugri, kengligi 10–20 m. Quyi oqimida 30 m gacha chuqur dara hosil qilgan. B. dan har ikki tomonga suv sarfi 0,5 m³/s dan 35 m³/s gacha boʻlgan, irrigatsiya va sanoat uchun moʻljallangan kattakichik 23 kanal chiqarilgan. Eng yiriklari: oʻng sohil [[Qorasuv kanali|Qorasuv]], [[Salor]], [[Kaykovus arigʻi|Kaykovus]], [[Anhor]], Iskandar, Yuqori Toshkent, [[Joʻn kanali|Joʻn]], Kurkuldak, Niyozboshi, [[Shimoliy toshkent kanali|Shim. Toshkent kanallari]], Boʻrjar tashlamasi. Salor, Kaykovus, Qorasuv va Anhor Toshkent sh.danshahridan oʻtib, shaharni suv bilan taʼminlaydi. B. va undan chiqarilgan kanallarning umumiy uz. 400 km dan oshadi. B. suvi bilan Toshkent viloyati Zangiota, Qibray, Yangiyoʻl tumanlari va Qozogʻistonning [[Chimkent]] viloyatidagi 140 ming ga yer suv bilan taʼminlanadi.
1936 y.gachayilgacha Chirchikdan suvni Baytqoʻrgʻon qishlogʻidan yuqoridagi Yumaloqtepa suv boʻlgichidan olgan, suv sarfi 90 m³ boʻlib, taxminan 65 ming ga yerni sugʻorgan. 1940 y.dayilda yangi GESlar qurilishi munosabati bilan [[Gʻazalkent gidrouzeli|Gʻazalkent]] yaqinida Chirchiq daryosiga bosh toʻgʻon qurildi va kanalga suv daryodan chiqarilgan derivatsion kanal orqali olinadigan boʻldi. 1926—54 y.lardayillarda B. kanalida 16 GES ([[Oqqovoq geslari|Oqqovoq2, Oqqovoq3]], Qodriya, [[Salor ges|Salor]], [[Boʻzsuv ges|Boʻzsuv]], [[Shayxontohur ges|Shayxontohur]], [[Boʻrjar GES|Boʻrjar]], [[Oqtepa ges|Oqtepa]], [[Quyi boʻzsuv geslari kaskadi|Quyi Boʻzsuv1,2,3,4,6]] va b.boshqalar)dan iborat [[Chirchiq-boʻzsuv suvenergetika trakti|ChirchiqBoʻzsuv gidroenergetika kaskadi]] barpo qilingan. Oʻzbekistondagi birinchi GES—Boʻzsuv GES shu kanalda qurilib, ishga tushirilgan (1926). Kanalda GESlardan tashqari suv toʻsuvchi qurilmalar, nasos st-yalari, suv oluvchi inshootlar, ostonali sharsharalar va b.boshqa muhandislik inshootlari qurilgan (kanal sxemasiga q.).
[[Oʻzbekiston]] Respublikasi mustaqillikka erishgandan keyin B.da, jumladan 1995—2000 y.lardayillarda uning Anhor tarmogʻida oqimni tartibga solish, qirgʻoqlarni mustahkamlash va sohil boʻylarini obodonlashtirish boʻyicha katta ishlar amalga oshirildi.
Sharif Hamdamov.
|
