Chad: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k →Xoʻjaligi: qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: Q.x. → {{subst:FULLPAGENAME}} (2) using AWB |
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: t.y. → temir yoʻl, q.x. → qishloq xoʻjaligi (2), sh. → shahri, inti → instituti (2), Mayd. → Maydoni, 6 y. → 6 yil (30), va b. → va boshqa (3), sent.da → sentabrda, -a using AWB |
||
Qator 3:
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
{{Maʼnolari|Chad (maʼnolari)}}
'''Chad''' (Tchad), Chad Respublikasi (République du Tchad) — Markaziy Afrikadagi davlat.
== Davlat tuzumi ==
Ch. — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1996
== Tabiati ==
Ch. hududining koʻp qismi
Iqlimi shim.da tropik choʻl iqlimi. Yanv.ning oʻrtacha trasi 15°, iyulniki 30° gacha (ayrim hollarda 50° gacha borishi mumkin). Oʻrtacha yillik yogʻin 100–250 mm. Jan.da ekvatorial mussonli iklim. Qish mavsumi (okt.— noyab.dan aprel—maygacha) quruq. Oʻrtacha tra eng sovuq oyda 21°, eng issiq oyda 33°, oʻrtacha yillik yogʻin (250–1000 mm) shim.dan jan.ga tomon ortib boradi. Shim.dadoimiy oqar daryolar yoʻq. Jan.da kema qatnaydigan yirik daryosi — Shari. Mamlakatning gʻarbiy chegarasida Chad koʻli joylashgan. Shim. dagi toshloq choʻllarda tikanakli yarim buta va butalar, vohalarda tok, xurmo oʻstiriladi. Chekka jan.da qizilqoʻngʻir tuproqlarda savannalar mavjud, baobab daraxti ham uchraydi. Savannalarda yirik sut emizuvchi hayvonlar — fil, jirafa, kiyik, buyvol, karkidon; yirtqichlardan — arslon, leopard, sirtlon, chiyaboʻri bor. Shari daryosining yuqori oqimida maymunlar uchraydi. Qushlardan tuyaqush, saqoqush, qizilgʻoz bor. Ilon, kaltakesak va hasharot koʻp. Hayvonlarni muhofaza qilish va oʻrganish uchun Zakuma milliy bogʻi tashkil etilgan. Aholisining 1/3 qismidan koʻprogʻini sharinil tillarida soʻzlashuvchi xalqlar, 1/3 qismini arablar tashkil etadi. Chad koʻlining jan.da chad tillarida soʻzlashuvchi mubi, xausa, massa xalqlari, Kamerun bilan chegaraga yaqin joylarda mbum xalqi yashaydi. Rasmiy tillar — fransuz va arab tillari. Aholining yarmidan kupi mahalliy dinlarga eʼtiqod qiladi, qolganlari musulmon sunniylar; xristianlar ham bor. Yirik shaharlari — Njamena, Mundu, Abeshe.
== Tarixi ==
Ch. hududida odam qadimdan yashab kelgan. 9-
Siyosiy partiyalari va kasaba uyushmalari. Demokratiya va taraqqiyot uchun milliy uyushma, 1992
== Xoʻjaligi ==
Ch. — iktisodiy jihatdan zaif rivojlangan mamlakat. Yalpi ichki mahsulotda
Qishloq xoʻjaligi — iqtisodiyotning asosi. Chad ning asosiy tarmogʻi — dehqonchilik. Mahsuloti chetga chiqariladigan asosiy ekini paxta. Shuningdek, yer yongʻoq, sholi, bugʻdoy, tariq, joʻxori ekiladi; xurmo oʻstiriladi. Aholining 1/3 Qismi koʻchmanchi va yarim koʻchmanchi chorvadorlik bilan shugʻullanadi. Chorvachiligida qoramol, qoʻy va echki boqiladi. Daryolari hamda Chad va
Sanoati yaxshi rivojlanmagan. Uning asosiy tarmogʻi — toʻqimachilik. Oziqovqat sanoatida goʻsht, un, sholi oqlash, yogʻ, shakarqand, pivo pishirish zdlari bor. Chad koʻlidan osh tuzi va soda qazib olinadi. Yiliga oʻrtacha 92 mln. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi.
Avtomobil yoʻllari uz. — 32,7 ming km,
Tashqi savdoda Portugaliya, Fransiya, AQSH, Germaniya, Yaponiya bilan hamkorlik qiladi. Maorifi va ilmiy muassasalari.
CH.da 8 yoshdan 14 yoshgacha boʻlgan bolalar uchun boshlangʻich taʼlim majburiy. Taʼlim fransuz tilida olib boriladi. Boshlangʻich maktabga bolalar 6 yoshdan qabul qilinadi. Boshlangʻich maktab 6
Matbuoti, radioeshittirishi va telekoʻrsatuvi. Ch.da fransuz tilida "InfoChad" ("Chad axboroti") kundalik byulleten chikadi (1964
== Meʼmorligi va tasviriy sanʼati ==
Ch. xududidan paleolit va neolit davriga oid kryatoshlarga ishlangan rasmlar topilgan. Ch.ning oʻtroq aholisi Logone va Shari daryolari vodiylaridagi kichikroq shaharchalarda istiqomat qiladi. Aholi qishloklarda tomi choʻqqisimon, devorlari loy bilan suvalgan doirasimon va toʻgʻriburchakli kulbalar quradilar. Shaharlarda ichki hovlili, yassi tomli, atrofi kungurador devor bilan oʻralgan uylar barpo etadilar. Ch. janubida 8—10-
== Musiqasi ==
Ch. xalqlarining xalq qoʻshiqlari pentatonikaga asoslanadi; raqslardan mdomlang (ovchilar raqsi), ndon mbessi, bayyan, nʼdason (marosim raqsi), sai, basaka (bayram raqsi) turlari keng tarqalgan. Cholgʻu asboblari: zarbli — baraban (3 barabandan iborat ansambl mashhur), shaqildoq, koʻngʻiroqcha, ksilofonlar; puflama sozlar — algaita (goboy turi), kamigsdan yasalgan klarnet va
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
|