Koʻzoynak: Versiyalar orasidagi farq

'''Koʻzoynak''' — koʻzning koʻrish qobiliyatidagi nuqsonlarni tuzatish, uni mexaniq shikastlanishdan, yorugʻlik, chang va boshqalardan himoya qilish uchun qoʻllaniladigan oddiy optik asbob. Birinchi K. 13-a.daasrda niderdandlarda ishlatilgan. K. linza (oynak) va gardishdan iborat. Bosh fokusining holatiga qarab oynak yoki linza yigʻuvchi (qanariq) va sochuvchi (botiq) xillarga boʻlinadi. K.da ishlatiladigan linzalar sferik sirtining botiklik yoki qavariqlik darajasi (egrilik radiusi) turlicha boʻladi; sirtning egrilik radiusi katta boʻlsa, linzaning nur sindirish kuchi — optik kuchi katta boʻladi. Optik kuchi kichik yigʻuvchi oynak uzoqdan koʻrishda, optik kuchi katta sochuvchi oynak esa yaqindan koʻrishda qoʻllanadi. Optik kuchi katta boʻlgan koʻzni tuzatish uchun manfiy optik linza (botiq), optik kuchi kichik boʻlgan koʻzni tuzatish uchun musbat optik linza (qavariq) tavsiya qilinadi. Bundan tashqari, K. linzalarining sferik va silindrik xillari ham bor. Sferik K.da nur sindirish kuchi barcha yoʻnalishlarda bir xil, silindrik K. da esa turli yoʻnalishlarda turlicha, (silindrik linzalar ham qanariq va botiq) boʻladi; astigmatizmga chalingan koʻzning optik nuqsonini yoʻqotishda silindrik, sferik-silindrik K. qoʻllanadi. Linzaning nur sindirish kuchi (optik kuchi) dioptriyalarda oʻlchanadi. Koʻrish quvvati keskin pasayganda teleskopik K. (buyumning koʻzning toʻr pardasida hosil boʻladigan tasvirini yaxshilash uchun 2—3 juft linzadan iborat K.) dan foydalaniladi. Koʻz gʻilay boʻlganda prizmatik K. taqish tavsiya etiladi. Himoya K. har xil maqsadda, mas, koʻzni uta ravshan yorugʻlikdan (payvandlashda), uni mexaniq shikastlanishdan, quyosh nuri va boshqa taʼsiridan, chang , gaz va h.k. dan himoya qilishda, shuningdek, suvda suzishda taqiladi.