Magniy: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k →Adabiyot: andozani almashtirish, replaced: {{davriy jadval}} → {{Unsurlar davriy sistemasi}} using AWB |
k imlo, replaced: suyuklanish → suyuqlanish using AWB |
||
Qator 4:
'''Magniy''' (Magnesium), Mg — Mendeleyev davriy sistemasining II guruhiga mansub kimyoviy element; ishkoriy - yer metallarga kiradi. Tartib rakami 12, at. m. 24,305. Tabiiy M. 3 ta barqaror izotopdan iborat. 24Mg (78,60%), 25Mg (10,11%), 26Mg (11,29%). Uchta sunʼiy radioaktiv izotopi (23Mg, 27Mg, 28Mg) olingan. M.ni 1808 i. dastlab ingliz fizigi A. Devi amalgama holida olgan. 1829 yilda fransuz kimyogari A. Byussi magniy xloridga kaliy bugʻi taʼsir ettirib, M.ni metall holida ajratib olgan. M. massa jihatidan yer poʻstining 2,35% ni tashkil qiladi. M.ning 100 dan ortiq minerallari boʻlib, ulardan dolomit, forsterit yoki olivin, magnezii, karnallit va boshqa ahamiyatlidir. Olivin jinslarining yuvilishidan ilonizi serpentin minerali hosil boʻladi. Uning tolasimon turi asbest deyiladi. Ilon-izisimonlar chuqur yer osti karbonat angidrid gazlarining taʼsirida parchalanishi natijasida talk jinslariga aylanadi. Tula parchalanganda esa magnezit (MgCO3)ra oʻtadi. Ohaktoshlar MgCl2 eritmalari taʼsirida dolomitga MgCa(CO3)2 aylanadi. Oʻzbekistondagi dolomit konlarining eng kattasi Samarqand viloyatida joylashgan.
Dengiz suvida 0,38%; baʼzi koʻllar suvida 30% magniy xlorid boʻladi. M. kumushdek oq, yumshoq, choʻziluvchan, yengil metall, havoda yupqa oksid parda bilan qoplanib, qoramtir tusga kiradi. Bu parda uni keyingi oksidlanishdan saqpaydi. M.ning zichligi 1740 kg/m³,
M. oʻsimlik va hayvonlar organizmining ajralmas qismidir. Baʼzi suv oʻtlari, foraminiferalar, ohakli bulutlar M. konsentratlari hisoblanadi (ular tarkibida 3—4% gacha M. boʻladi). M. oʻsimliklarning yashil pigmenti — xlorofill tarkibiga kiradi.
| |||