Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k link, replaced: Mendeleyev davriy sistemasi → Mendeleyev davriy sistemasi using AWB
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: M. → {{subst:FULLPAGENAME}} (19) using AWB
Qator 4:
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Mis''' (lot. Cuprum — Kipr o. nomidan olingan), Si — [[Mendeleyev davriy sistemasi]]ning 1 guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 29,atom massasi 63,546. Tabiiy M.Mis ikkita barkaror izotop 63Si(69,1%) va 65Si(30,9%)dan iborat. Sunʼiy radioaktiv izotoplardan 61Cu, MCu muhim.
 
M.Mis — qadimdan maʼlum metallardan. Qadimda M.Mis rudasini Kipr o.dan kazib olingan, shuning uchun uni o.ning nomi bilan Cuprum deb atalgan. M.Mis tabiatda nisbatan kam tarqalgan. Yer pustining massa jihatdan 4,7-10~3% ini tashkil qiladi. M.Mis tarkibida baʼzan temir, kumush, kamdankam oltin boʻladi. M.ningMisning koʻp sonli minerallari (250 dan ortiq) orasida xalkopirit CuFeS2, xalkozin Cu2S, kovellin CuS, bornit Cu5FeS4, malaxit CuCO,Cu(OH)2, kuprit Si2O, xriza-kolla CuSiO32H2O va boshqa ahamiyatlidir.
 
M.Mis yumshoq, chuziluvchan, bolgʻalanuvchan kizgʻish metall. Zichligi 8,96 g/m³ (20° da), suyuqlanish temperaturasi 1083°, qaynash temperaturasi 2567°, Moos boʻyicha qattikligi 3,0. M.Mis issiklik va elektr tokini juda yaxshi oʻtkazadi, bu jihatdan faqat kumushdan keyinda turadi. M.Mis kimyoviy jihatdan unchalik faol emas. Havoda oksidlanib qorayadi. Nam havoda gidroksikarbonat hosil bulgani uchun koʻkaradi. M.Mis birikmalarida +1 va +2 valentli boʻladi. M.Mis havoda qizdirilsa, avval mis (1)-oksid Si2O (377° gacha), soʻngra qora M.Mis — mis (P)-oksid SiO (377° dan yuqorida) hosil boʻladi. M.Mis galogenlar bilan oson birikadi. Nam xlor odatdagi temperaturadayoq M.gaMisga taʼsir etib, suvda eriydigan mis (N)-xlorid xrsil qiladi (yana q. [[Mis galogenidlari]]). Azot, vodorod, uglerod bilan yuqori temperaturada ham reaksiyaga kirishmaydi. Nitrat kislotada erib, mis (P)nitrat va azot oksidi, konsentrlangan issiq sulfat kislota bilan birikib, mis (P)sulfat va sulfid angidrid beradi. M.ningMisning tuzlari zaharli. M.Mis koʻpgina metallar bilan krtishmalar hosil qiladi. Bir va ikki valentli M.Mis juda koʻp barqaror kompleks birikmalar vujudga keltiradi.
 
M.Mis, asosan, sulfidli mis rudalaridan olinadi. M.Mis elektr simlari, elektr asboblar va uskunalar ishlab chiqarishda, badiiy buyumlar tayyorlashda, krtishmalar olishda, tuzlari esa pigmentlar va sunʼiy ipak olishda, oʻsimlik zararkunandalariga karshi, teri (kun) sanoatida, mikrooʻgʻit sifatida va tibbiyotda ishlatiladi.
 
Mis birikmalari — mis 1 va 2 valentli barqaror birikmalar; baʼzan 3 valentli beqaror birikmalar ham hosil qiladi.