Nizomulmulk: Versiyalar orasidagi farq

'''Nizomulmulk''' ([[1017]], Tuye - [[1092]], Nahovand) — [[Saljuqiylar davlati]] arbobi[[arbob]]i Abu Ali al-Hasan ibn Ali ibn Ishoq at-Tusiyning unvoni[[unvon]]i, "Nizo-mulmulk", yaʼni mulkning[[mulk]]ning nizomi, tartibi nomi[[nom]]i bilan shuhrat qozongan. [[Nishopur]] va Marvda[[Marv]]da oʻqib, voyaga yet-gach, Balxga[[Balx]]ga borib, Ali ibn Shodon xizmatiga kiradi. Keyinchalik u Do-vud ibn Mikoilga dabir boʻladi.Saljuqiylar shohi[[shoh]]i [[Alp Arslon]] saroyida[[saroy (qasr)|saroy]]ida [[vazirlik]] mansabigacha koʻtariladi. [[1072]] yil Alp Arslon oʻldirilgach, uning oʻgʻli, 17 yoshlik [[Malikshoh]] (1072—92 yillar) saroyida N. vazirlik qilib, qariyb davlatning hamma ishlarini oʻzi olib borgan. Malikshox. uni oʻz [[homiylik|homiysi]] — [[otabek]] deb atagan. N. mamlakatda yirik mulkdorlar[[mulkdor]]lar va [[qabila]] boshliqlarining ayirmachilik ([[separatizm|separatistax]]) harakatlariga qarshi kurashib, davlatni[[davlat]]ni [[boshqarish|bosh-qarish]] ishlarini markazlashtirish siyosatini[[siyosat]]ini oʻtkazgan. [[1067]] yil Bagʻdodda[[Bagʻdod]]da "Nizomiyya" aqoid va [[huquq]] madrasasini[[madrasa]]sini qurdiradi. [[1091]] yil "[[Siyosatnoma]]" ("Siyar ul-muluk") asarini[[asar]]ini yozadi. Unda davlat boshqaruviga aloqador qariyb hamma qoida va qonunlar[[qonun]]lar, usul va vositalar, [[qozi]] va [[qozixona]] ishlari, [[qoʻshin]] va sarbozlar[[sarboz]]lar, xizmatchi va shaxsiy sarbozlar masalalari[[masala]]lari, saroydagi soqchilaru[[soqchi]]laru posbonlar vazifalari, ularning maoshlari[[maosh]]lari, [[pochta]] va aygʻoqchilik[[aygʻoqchi]]lik ([[razvedka]]) ishlari, ularning moddiy jihatlari, hatto shohning oilaviy[[oila]]viy ishlari, [[soliq]] va hiroj, [[zakot]] va [[vaqf]] masalalari ham oʻrin olgan. Asarning asosiy gʻoyasi[[gʻoya]]si shundan iboratki, vazir N. shoh va hokimlarni[[hokim]]larni adlu insofga, [[sulh]] va muruvvatga, davlatni oqilona boshqarib, qatʼiy qoida va tartib oʻrnatishga, amaldorlarni vijdonli[[vijdon]]li, pok, [[halol]] va iymonli[[iymon]]li boʻlishga, mamlakat obodonligi, uning ahli farovonligi, [[tinchlik]] va totuvligini taʼminlash uchun harakat qilishga [[daʼvat]] qiladi. N. Bagʻdod safari yoʻlida yollangan qotil tigʻidan halok boʻladi.