Quva: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: t.y. → temir yoʻl, 8 y. → 8 yil (2), mil. av. → miloddan avvalgi, -a.ga → -asrga (5) using AWB
Sociologist (munozara | hissa)
yaxshilash 1
Qator 1:
{{Bilgiquti aholi punkti
| oʻzbekcha nomi = Quva
| mavqe = shahar
| mamlakat = Oʻzbekiston
| mintaqa turi = viloyat
| mintaqa = Fargʻona viloyati
| jadvalda mintaqa =
Qator 19 ⟶ 18:
|CoordAddon =
|CoordScale =
| mamlakat xaritasi oʻlchami = 300
| mintaqa xaritasi oʻlchami =
| tuman xaritasi oʻlchami =
| mamlakat xaritasi =
| mintaqa xaritasi =
Qator 56 ⟶ 55:
}}
 
'''Quva''' — Fargʻona viloyati Quva tumanidagi shahar (1974 yildan), tuman markazi. Fargʻona shahridan 40 km shimoliy-sharqda. Yaqin temir yoʻl stansiyasi Quva (4 km). Aholisi 40 ming kishi (2005). Fargʻona vodiysidagi eng qadimiy shaharlardan biri.
'''Quva''' — Fargʻona viloyati Quva tumanidagi shahar (1974 yildan), tuman markazi. Fargʻona shahridan 40 km shim,-sharqda. Yaqin temir yoʻl stansiyasi Quva (4 km). Aholisi 40 ming kishi (2005). q. [[— Fargʻona vodiysidagi eng qad]]. shaharlardan biri. Shaharning vujudga kelishi va nomi xaqida turli rivoyatlar mavjud. "Fargʻona tarixi"ning muallifi Ibratning yozishicha, Q.Qubod (yoki Qubo) deb atalib, keyinchalik "Quva" shaklini olgan. q. [[va Davan davlati toʻgrisida dastlabki maʼlumotlar mil]]. av. 2-asrga mansub Xitoy manbalarida keltirilgan. Oʻsha davrda Q. kengayib qoʻhandiz, shahriston va rabod kabi uch qismdan iborat boʻlgan. Shahar tevaragi ikki qator qalin va baland mudofaa devori bilan oʻralgan. Rabodda baland (3,6 m) yaxlit tagkursi ustida budda ibodatxonasi qad koʻtargan (q. [[Quva budda ibodatxonasi]]). Ibodatxona 8-asr boshlarida arablar tomonidan vayron qilingan. 9—12-asrlarda Q. Fargʻonaning yirik, koʻrkam va obod shahriga aylangan. Istaxriyning taʼkidlashicha, Q. kattaligi jihatidan Fargʻonada Axsikatdan keyin ikkinchi shahar hisoblangan. Ibn Havqalning yozishicha, Q. Sayxun (Sirdaryo)gacha yetib boradigan nahr sohilida qad koʻtargan. Uning marka-zida Registon maydoni, koʻhandizda jome masjidi, rabodida esa saroy, qamoqxona va bozorlari joylashgan. Q. moʻgʻullar istilosi oqibatida vayron etilib, 14—16-asrlarda qasaba shaklidagi maskanga aylangan. Yoqut Hamaviy Q.ni katta shahar deb ataydi. Shahar Mahmud Qoshgʻariyning "Devonu lugʻotit turk" asariga ilova qilingan xaritasida koʻrsatilgan. Q.da hunarmandchilik rivojlangan. Temirchilik va shishasozlik yuksak darajaga yetgan, shaharning oʻz tangasi zarb qilingan. "Boburnoma"da Q. Andijondan 4 ogʻoch (farsax) narida joylashgan qishloq deb aytiladi.
 
== Tarixi ==
Tarixchi A.Muhammadjonovning fikricha, shahar nomi "Qaviybod", "Qavobod" yoki "Qaybod" shakllarida talaffuz etilgan va qaviylarning qarorgohi, tojdor hukmdorning kayoniy taxti oʻrnatilgan qasr va mamlakatning bosh shahri — poytaxt maʼnosini anglatgan. Keyinchalik oʻzgarib Q. shaklini olgan.
'''Quva''' — Fargʻona viloyati Quva tumanidagi shahar (1974 yildan), tuman markazi. Fargʻona shahridan 40 km shim,-sharqda. Yaqin temir yoʻl stansiyasi Quva (4 km). Aholisi 40 ming kishi (2005). q. [[— Fargʻona vodiysidagi eng qad]]. shaharlardan biri. Shaharning vujudga kelishi va nomi xaqidahaqida turli rivoyatlar mavjud. "Fargʻona„Fargʻona tarixi"ningtarixi“ning muallifi Ibratning yozishicha, Q.QubodQuva „Qubod“ (yoki Qubo)„Qubo“ deb atalib, keyinchalik "Quva"„Quva“ shaklini olgan. q. [[va Davan davlati toʻgrisida dastlabki maʼlumotlar mil]]. av. 2-asrga mansub Xitoy manbalarida keltirilgan. Oʻsha davrda Q.Quva kengayib qoʻhandizQoʻhandiz, shahristonShahriston va rabodRabod kabi uch qismdan iborat boʻlgan. Shahar tevaragi ikki qator qalin va baland mudofaa devori bilan oʻralgan. Rabodda baland (3,6 m) yaxlit tagkursi ustida budda ibodatxonasi qad koʻtargan (q. [[Quva budda ibodatxonasi|budda ibodatxonasi]]) qad koʻtargan. Ibodatxona 8-asr boshlarida arablar tomonidan vayron qilingan. 9—12-asrlarda Q.Quva Fargʻonaning yirik, koʻrkam va obod shahriga aylangan. Istaxriyning taʼkidlashicha, Q.Quva kattaligi jihatidan Fargʻonada Axsikatdan keyin ikkinchi shahar hisoblangan. Ibn Havqalning yozishicha, Q.Quva Sayxun (Sirdaryo)gacha yetib boradigan nahr sohilida qad koʻtargan. Uning marka-zidamarkazida Registon maydoni, koʻhandizdaQoʻhandizda jome masjidi, rabodidaRabodida esa saroy, qamoqxona va bozorlari joylashgan. Q.Quva moʻgʻullar istilosi oqibatida vayron etilib, 14—16-asrlarda qasaba shaklidagi maskanga aylangan. Yoqut Hamaviy Q.niQuvani katta shahar deb ataydi. Shahar Mahmud Qoshgʻariyning "Devonu„Devonu lugʻotit turk"turk“ asariga ilova qilingan xaritasida koʻrsatilgan. Q.daQuvada hunarmandchilik rivojlangan. Temirchilik va shishasozlik yuksak darajaga yetgan, shaharning oʻz tangasi zarb qilingan. "Boburnoma"da„Boburnoma“da Q.Quva Andijondan 4 ogʻoch (farsax) narida joylashgan qishloq deb aytiladi.
 
Tarixchi A.Muhammadjonovning fikricha, shahar nomi "Qaviybod"„Qaviybod“, "Qavobod"„Qavobod“ yoki "Qaybod"„Qaybod“ shakllarida talaffuz etilgan va qaviylarning qarorgohi, tojdor hukmdorning kayoniy taxti oʻrnatilgan qasr va mamlakatning bosh shahri — poytaxt maʼnosini anglatgan. Keyinchalik oʻzgarib Q.Quva shaklini olgan.
Q.da 1956—60 yillarda Ya.Gʻulomov boshchiligida (V.D.Jukov, I.Ahrorov, V.A.Bulatova, A.Muhammadjonov, H.Muhamedov, M.Aminjonova) arxeologik qazishma ishlari olib borildi. Arxeologik maʼlumotlarga koʻra, oʻrta asrlarda Q.ning umumiy maydoni 100—120 ga ni tashkil etgan. Shundan shahriston 12 ga va uning shim.-sharqiy burchagidagi arki aʼlo 1 ga maydonni egallagan (shahriston va ark qoldiqlari hozirgigacha saqtangan). 1998 yil Ahmad agFargʻoniyning 1200 yillik yubileyiga tayyorgarlik koʻrish vaqtida Q.da arxeologik qazishmalar olib borildi. Buning natijasida shahristonning jan. mudo-faa devori ostidan 8 m dan ziyod chuqurlikdan miloddan avvalgi 2— 1 -a.larga oid moddiy madaniyat buyumlari topildi. 1998 yildagi qazishma ishlari natijasida shaharning uch darvozasi oʻrni aniqlandi, shahar xarobasi hududidan turar joy binolari majmuasi va uning shim.da 7—8-asrlarga oid budda ibodatxonasi hamda u yerdagi budda ilohlari haykallari topildi.
 
Q.daQuvada 1956—60 yillarda Ya.Gʻulomov boshchiligida (V.D.Jukov, I.Ahrorov, V.A.Bulatova, A.Muhammadjonov, H.Muhamedov, M.Aminjonova) arxeologik qazishma ishlari olib borildi. Arxeologik maʼlumotlarga koʻra, oʻrta asrlarda Q.ningQuvaning umumiy maydoni 100—120 ga ni tashkil etgan. Shundan shahristonShahriston 12 ga va uning shim.shimoliy-sharqiy burchagidagi arki aʼlo 1 ga maydonni egallagan (shahristonShahriston va arkArk qoldiqlari hozirgigacha saqtangansaqlangan). 1998 -yil Ahmad agFargʻoniyningal-Fargʻoniyning 1200 yillik yubileyiga tayyorgarlik koʻrish vaqtida Q.daQuvada arxeologik qazishmalar olib borildi. Buning natijasida shahristonningShahristonning jan.janubiy mudo-faamudofaa devori ostidan 8 m dan ziyod chuqurlikdan miloddan avvalgi 2— 1 2—1-a.largaasrlarga oid moddiy madaniyat buyumlari topildi. 1998 -yildagi qazishma ishlari natijasida shaharning uch darvozasi oʻrni aniqlandi, shahar xarobasi hududidan turar joy binolari majmuasi va uning shim.dashimolida 7—8-asrlarga oid budda ibodatxonasi hamda u yerdagi budda ilohlari haykallari topildi.
Q.dan bir qancha mashhur kishilar. xususan, Ahmad al-Fargʻoniy, Abu Nasr Ahmad ibn Muhammad al-Quboviy. Rukniddin Quboviy, Muhammad ibn Muhammad al-Quboviy, Abduqa-yum Vaxmiy, Shokirxon Hakimiy va boshqa yetishib chiqqan.
 
Q.danQuvadan bir qancha mashhur kishilar., xususan, Ahmad al-Fargʻoniy, Abu Nasr Ahmad ibn Muhammad al-Quboviy., Rukniddin Quboviy, Muhammad ibn Muhammad al-Quboviy, Abduqa-yumAbduqayum Vaxmiy, Shokirxon Hakimiy va boshqa yetishib chiqqan.
Shaharda paxta tozalash, gʻisht z-dlari, mebel, tikuvchplik, qan-dolatchilik f-kalari. don mahsulotlari k-ti. aholiga maishiy xizmat koʻrsatish shoxobchalari, qurilish tashkilotlari, yoʻllarni taʼmirlash tashkiloti, taʼmirlashqurilish boshqarmasi, "Issiqnon", toʻqimachilik korxonalari. dehqon bozori. savdo markazi. anor sharbati ishlab chiqaruvchi sex. avtokorxona bor. Oʻzbekiston — Turkiya "Ahror" qushma korxonasi faoliyat koʻrsatadi. 5 umumiy taʼlim, bolalar musiqa maktablari, liney. klub muassasalari. Tuman markaziy, bolalar kutubxonalari, madaniyat va istirohat bogʻi, baynalmi-nal jangchilar, 2-jahon urushi qatnashchilari xiyobonlari, Ahmad al-Fargʻoniy yodgorlik majmui, oʻlkashunoslik muzeyi, stadion mavjud. Tuman markaziy kasalxonasi, shahar kasalxonasi, tish davolash poliklinikasi, maxsus dispanser, "Ona va bola" reabilitatsiya markazi, dorixonalar va boshqa tibbiy muassasalar aholiga xizmat koʻrsatadi. Qdan Fargʻona, Qoʻqon, Margʻilon, Andijon, Asaka, Shahrixon, Oʻsh, Aravon va boshqa shaharlarga avtobus va marshrutli taksilar qatnovi yoʻlga qoʻyilgan.
 
== Infrastrukturasi ==
Shaharda paxta tozalash, gʻisht z-dlarizavodlari, mebel, tikuvchpliktikuvchilik, qan-dolatchilikqandolatchilik f-kalari.fabrikalari, don mahsulotlari k-ti.kombinati, aholiga maishiy xizmat koʻrsatish shoxobchalari, qurilish tashkilotlari, yoʻllarni taʼmirlash tashkiloti, taʼmirlashqurilishtaʼmirlash-qurilish boshqarmasi, "Issiqnon"„Issiqnon“, toʻqimachilik korxonalari., dehqon bozori., savdo markazi., anor sharbati ishlab chiqaruvchi sex., avtokorxona bor. Oʻzbekiston — Turkiya "Ahror"„Ahror“ qushmaqoʻshma korxonasi faoliyat koʻrsatadi. 5 umumiy taʼlim, bolalar musiqa maktablari, ''liney.?'' klub muassasalari. Tuman markaziy, bolalar kutubxonalari, madaniyat va istirohat bogʻi, baynalmi-nalbaynalminal jangchilar, 2-jahon urushi qatnashchilari xiyobonlari, Ahmad al-Fargʻoniy yodgorlik majmui, oʻlkashunoslik muzeyi, stadion mavjud. Tuman markaziy kasalxonasi, shahar kasalxonasi, tish davolash poliklinikasi, maxsus dispanser, "Ona„Ona va bola"bola“ reabilitatsiya markazi, dorixonalar va boshqa tibbiy muassasalar aholiga xizmat koʻrsatadi. QdanQuvadan Fargʻona, Qoʻqon, Margʻilon, Andijon, Asaka, Shahrixon, Oʻsh, Aravon va boshqa shaharlarga avtobus va marshrutli taksilar qatnovi yoʻlga qoʻyilgan.
 
== Adabiyot ==
* Abduxoliq Abdurasul oʻgli, Qadimgi Fargʻona tarixidan [Xitoy manbalarida Fargʻona haqida ilk maʼlumotlar]. T., 2002.
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->
 
{{OʻzME}}