Yahudiylik: Versiyalar orasidagi farq

Dinlar tarihida katta o'ringa ega bo'lgan bu din, [[Muqaddas kitoblar|muqaddas kitoblarida]] Ahdga katta o'rin ajratgani uchun ba'zan bu din Ahd dini deb ham ataladi. Yahudiylarga ko'ra Tangri ular bilan bir ahd tuzadi. Tangri o'z amrlarini va qonun-qoidalarni [[Tavrot]]da ularga beradi. Asosan [[Isroil]]da va dunyoning bir qancha joylarida 14 millionga yaqin yahudiylar bor. Dunyoning ko'pchilikni tashkil etishi bo'yicha 11-dinidir.

 

 

Dastlab I. koʻpxudolik (politeistik) dini boʻlgan. Mil. av. 10—6-a.larda I. yakkaxudolik (monoteistik) dinga aylangan. Olamni yaratuvchi xudo Yaxvega eʼtiqod qilish, Yaxve va yaxudiylar oʻrtasidagi ahs (shartnoma)ga shak keltirmaslik, yahudiylar xudoning mumtoz bandalari ekaniga, Muso (Moisey) ning paygʻambarligiga va unga ilohiy kitob Tavrot yuborilganligiga, narigi dunyoga, mahdiy (messiya)ning kelishiga, oxirat kuni barchaning tirili-shiga, jannat va doʻzaxga, gunohkorlarning jazolanishi va savob ish qilganlarning ragʻbatlantirilishiga ishonish I.ning asosiy aqidalaridir. I. dinida xilmaxil ibodatlar, duolar, urf-odatlar, roʻza tutish, .xatna qilish, oziq-ovqat sohasidagi taqiklar, shanba kuni hech qanday ish bilan shugʻullanmaslik, diniy soliklar va yigʻimlar kabi talablar juda qatʼiy qilib qoʻyilgan. I.ning asosiy diniy kitoblari — Tavrot va Talmudsa belgilangan bun-day koʻrsatmalar orqali dindor yahudiylarning turmushi, axloqiy va huquqiy hayoti nazorat ostiga olingan.

I.da qadim zamonlardan boshlab, xilma-xil mazhablar va oqimlar vujudga kelgan, ular oʻrtasida keskin kurash borgan. Mil. av. 2-a.dan milodning 2-a.igacha farisey, saddukey, yes-sey, qumronlar jamoasi kabi oqimlar vujudga kelgan. Ortodoksal I. bilan bu mazhablar oʻrtasida kurash borgan. Milodning 1—2-a.larida ortodoksal I.ga muxolif boʻlgan ayrim oqimlar (yahudiy-xristian sektalari)ning borgan sayin I.dan yiroklashib borishi jarayenida xristian dini mustaqil din sifatida ajralib chiqqan (q. [[Xristi-anlik]]).

 

 

== Manbalar ==