Soʻfi Olloyor: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k qisqartmalarni toʻliqlash, replaced: va b. → va boshqa (2) using AWB |
Ushbu sahifaga ko'plab to'ldiruvchi ma'lumotlar qo'shildi. |
||
Qator 1:
{{Olim
'''Soʻfi olloyor''' (1644, Kattaqoʻrgʻon bekligi Minglar qishlogʻi — 1724, Denov) — tariqat arbobi va mutasavvuf shoir. Shayxlar maktabi va Buxorodagi joʻybor shayxlari dargohida taʼlim olgan. Oʻz davrining barcha asosiy ilmlarini egallagan, arab va fors tillarini oʻrgangan. Buxoro xoni Abdulazizxon tomonidan boj mahkamasiga toʻra etib tayinlangan. Darveshona feʼl, shoirona koʻngil sohibi boʻlgan CO. bu lavozimdan tezda isteʼfo berib, oʻz davrining mashhur shayxi Navroʻzga shogird tushgan, tarikat talablarini bajarib, shayxlik martabasiga koʻtarilgan, valiulloh (karomat soxibi) boʻlib yetishgan. Turkiy va forsiy tillarida ijod qilgan S.O. ijodining asosiy yoʻnalishi islom maʼrifatini keng xalq orasiga yoyish va tasavvufning insoniy kamolot bilan bogʻliq gʻoyalarini targʻibtashviq qilishdan iborat. U "Maslak ulmuttaqin" ("Taqvodorlar maslagi"), "Murod ulorifin" ("Oriflar murodi"), "Maxzan ulmuteʼin" ("Itoatkorlar xazinasi") asarlarini forsiy, "Sabot ulojizin" ("Ojizlar saboti"), "Favz unnajot" ("Najot tantanasi") masnaviylarini turkiy tidda yaratgan. Forsiy va turkiyda bitilgan boshqa sheʼrlari ham mavjud. "Mevalar munozarasi" nomli manzuma ham unga nisbat beriladi.▼
|name = So'fi Olloyor
|image = Sofi olloyor maqbarasi rasm.jpg
|image_width =
|caption = Katta Vaxshivordagi So'fi Olloyor maqbarasi
|birth_date = [[1644]]
|birth_place = Kattaqo'rg'on Minglar qishlog'i (hozirgi Samarqand viloyati joylashgan joyda)
|death_date = [[1724]]
|death_place = Denov
|residence =
|citizenship =
|nationality =
|ethnicity =
|field = she'riyat, falsafa
|known_for = [[Sabot-ul Ojizin]]
}}
'''Soʻfi Olloyor('''ba'zi manbalarda '''Ollohyor''') (1644, Kattaqoʻrgʻon bekligi Minglar qishlogʻi — 1724, Denov) — tariqat arbobi va mutasavvuf lirik shoir.
S.O.ning shoh asari "Maslak ulmuttaqin" boʻlib, 12 ming bayt, 135 ta kattakichik bobdan iborat. Ilohiy maʼrifatning badiiy talkiniga bagʻishlangan bu asar el orasida shuxrat tutganidan soʻng doʻstu yaqinlari undan turkiy tidda ham shunday bir kitob yozishni iltimos kiladilar. Bunta javoban u "Maslak ulmuttaqin"ni birmuncha qisqartirib, oʻzbek tilida nazmda bitgan va universiteta "Sabot ulojizin" deb nom bergan. Oʻzbek falsafiy didaktik adabiyotining yetuk namunasi boʻlmish ushbu asarda tasavvuf taʼlimotining maʼnaviyaxloqiy masalalarini keng yoritish bilan u turkiy tasavvuf adabiyoti rivojiga katga hissa koʻshgan.▼
== Hayoti ==
So'fi Olloyor 1644-yili Kattaqo'rg'onning Minglar qishlog'ida ziyoli oilasida tavallud topgan. Otasi Temir Yor og'lining tarbiyasi bilan jiddiy shug'ullanadi: u 12 yoshigacha o'z qishlog'ida o'qiydi, keyinchalik Buxoroga borib madrasalarda bilim olib, o'zbek va tojik tillarida yoza boshlaydi. Shayxlar maktabi va Buxorodagi joʻybor shayxlari dargohida taʼlim olgan. Oʻz davrining barcha asosiy ilmlarini egallagan, arab va fors tillarini oʻrgangan. Buxoro xoni Abdulazizxon tomonidan boj mahkamasiga toʻra etib tayinlangan. Darveshona feʼl, shoirona koʻngil sohibi boʻlgan So'fi Olloyor bu lavozimdan tezda isteʼfo berib, oʻz davrining mashhur shayxi Navroʻzga shogird tushgan, tarikat talablarini bajarib, shayxlik martabasiga koʻtarilgan, valiulloh (karomat soxibi) boʻlib yetishgan.
== Ijodi ==
▲
▲
Asarlarida islom ahkomlari, tariqat talablari, insoniy komillik shartlarini birmabir taʼriflab bergan. Axloqiytaʼlimiy ahamiyati jihatidan, xususan, "Maslak ulmuttaqin" va "Sabot ulojizin" asarlari maktab va madrasalarda asosiy dareliklar qatorida oʻqitilib kelgan. Uning diniytasavvufiy ruxdagi pandu hikmatga yoʻgʻrilgan asarlari nafaqat Turkiston, balki Qashqardan tortib Etel (Volga), Yoyiq (Ural) daryolari vohalari, Hojitarxon (Astraxan), Bulgʻor, Orenburg va boshqa mintaqalarda yashovchi xalqlar orasida ham keng tarqalgan. Ular koʻp nusxalarda koʻchirilgan. 19-a.ning oxirlariga kelib esa Toshkent, Qozon, Boku, Istanbul va boshqa shaharlarda toshbosma yoʻli bilan bir necha marta bosilib chiqqan.
== So'ngi kunlari ==
Katta Vaxshivor qishlog‘ining mashhurligi So‘fi Olloyor hazratlarining nomi bilan bogliq. So‘fi Olloyor bu qishloqni obodonlashtirib, Qorabuloq nomi bilan ataluvchi buloqdan chiqgan suvni qishloqqa olib kelib, 1713 yilda xalq hashari usulida masjid qurib ishga tushuradi. Bu masjid bugungi kunda ham xalqga xizmat qilmokda.
So‘fi Olloyor xayotining keyingi yillarini (1710-1721) Surxondaryo viloyati Denov tumanidagi (hozirgi Oltinsoy tumani) Katta Vaxshivor qishlog‘ida o‘tkazib 90 yoshlarida shu joyda vafot etgan va dafn etilgan. Serfayz qabrlari Katta Vaxshivorda joylashgan.
== Manbalar ==
* ''Hamidjon Homidiy.'' Tasavvuf allomalari. - Toshkent : "Sharq" nashriyoti, 2004 - 208 bet.
* ''So'fi Olloyor.'' Sabot-ul Ojizin, Toshkent, 1991.
* So'fi Olloyorgan hayoti va ijodiga bag'ishlanga rasmiy sayt: http://sofi-olloyor.wikidot.com/
== Adabiyot ==
* ''Zohid R., Soʻfi Olloyor.'' Adabiyot koʻzgusi, T., 1996; Turkistoniy S, Soʻfi Olloyor. Gʻoyiblar xaylidan yongan chiroqlar, T.,1994; Baratova N., Soʻfi Olloyorning badiiy-maʼnaviy qarashlari, Samarqand, 2002.
== Shuningdek qarang ==
[[Tasavvuf]]
[[Sabot-ul Ojizin]]
[[Turkum:Shoirlar]]
| |||