Margʻilon: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
k imlo, replaced: shaxar → shahar (7) using AWB
k vekifikatsiya, imlo, replaced: g'i → gʻi (9), a'lu → aʼlu (2), o'l → oʻl (10), shaxr → shahr (2) using AWB
Qator 57:
 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Margʻilon''' — Fargʻona viloyatidagi shahar. Fargʻona vodiysining jan. qismida, Oloy togʻlari etagida joylashgan. Fargʻona shahridan 10–12&nbsp;km shim.da, 475 m balandlikda. Yaqin t.i. stansiyasi — Margʻilon (4&nbsp;km). Iyulning oʻrtacha temperaturasi 25—26°, yanv.niki —3,5°. Marg'ilonningMargʻilonning jan. chekkasidan Jan. Fargʻona kanali va shahar ichidan Margʻilonsoy oqib oʻtadi. Aholisi 183,2 ming kishi (2002; 1973 yilda 117 ming , 1939 yilda 46 ming , 1897 yilda 36 ming kishini tashkil etgan), asosan, oʻzbeklar (89,3%), shuningdek, rus, tatar va boshqa millat vakillari ham yashaydi. M.dan 3–4&nbsp;km janubroqda joylashgan Yangi Margʻilon (sobiq Gorchakova) shaharchasi M. shahar Kengashiga qaraydi.
 
M. toʻgʻrisidagi dastlabki yozma maʼlumotlar 10-asrga taalluqli. Oʻsha davrlarda shahar "Margʻinon" deb atalgan va keyinchalik har ikki nomi ham ishlatilib kelingan. M. nomining kelib chiqishi haqida aniq bir maʼlumot yoʻq. Ayrim toponimistlar "margʻ" — "maysazor", "oʻtzor"dan deb taxmin qiladilar. M. "murgʻ" va "yunon" soʻzlaridan degan mahalliy toʻqima rivoyat ham bor. Ibratniig "Tarixi Fargʻona" qoʻlyozma asarida yozilishicha, shaharga 883 yilda asos solingan. Arxeologik topilmalar M. oʻrnida mil. boshlaridan aholi yashab kelayotganligini, 10-asrda u katta qishloq boʻlganligini, 11 — 12-asrlarda esa shaharga aylanganligi tasdiqlamoqda. V. V. Bartold "Moʻgʻullar istilosi davrida Turkiston" asarida Qoraxoniylar davrida ham M. viloyatning bosh shahri hisoblanganligini qayd etgan. "Boburnoma"da M. Fargʻonadagi 8 ta shahardan biri ekanligi, shaharning obodligi, shirin mevalari haqida soʻz yuritilib, uning "donai kalon" deb ataluvchi anori va "subhoniy" navli oʻrigi maqtaladi. Shaharning qad. qismida oʻtkazilgan arxeologik qazilmalar natijasida M.ga bundan 2 ming yil avval asos solinganligi aniqlandi. Mahalliy maʼlumotlar boʻyicha shaharning 12 darvozasi boʻlgan. Buyuk ipak yoʻlida joylashgan M. aholisi qadimdan atlas toʻqish bilan shugʻullanib kelgan va shu tariqa uni jahonga mashhur qilgan. M.ning shoyi matolari Misr, Eron va Yunoniston, Qashgʻar savdogarlari tomonidan koʻplab harid qilingan. Shuningdek, M.da doʻppidoʻzlik, misgarlik rivojlangan, shaharda vaqt-vaqti bilan tanga ham zarb qilingan. Shahar turli davrlarda Temuriylar, Shayboniylar davlatlari, keyingi davrda Qoʻqon xonligi tarkibida boʻlgan. 1875 yilda rus qoʻshinlari tomonidan bosib olingan. M.da oq podsho maʼmurlari zulmiga qarshi qaratilgan, tarixda maʼlum boʻlgan "Poʻlatxon qoʻzgʻoloni" (1873— 76), mahalliy aholini Rossiyadagi front orti ishlariga zoʻrlab olib ketilishiga qarshi koʻtarilgan xalq qoʻzgʻoloni (1916) boʻlib oʻtgan. M. 1876—1926 yillarda Fargʻona viloyatining uyezd shahri boʻlgan, soʻngra Fargʻona okrugi miqyosidagi shaharga aylantirilgan.
Qator 72:
Geografik kordinatlari:40°28' 16 N Shimoliy kenglik, 71°43' 29 E Sharqiy uzunlikda. Dengizdan 487 metr balandlikda.
Margʻilon shahri ming yillardan beri oʻzining usta-hunarmandlari, olimu fuzalolari bilan dunyoga mashhurdir.
2007-yil [[UNESCO|YUNESKO]] qaroriga binoan shahrning 2000 yillik tantanalari oʻtkaziladi. Qadimiy Xitoy yozma manbalarida Dovonda [[Lar gi]] shaxrishahri keltirilgan, Xitoy olimlari ilmiy ishlarida bu shahar Hozirgi Marg'ilonMargʻilon shaxrigashahriga tog'ritogʻri keladi va bu shahar 2700 yil tarihga ega ekanligini isbotlaydi.
 
== Margʻilon Tarixi ==
Afsonalarga koʻra, Margʻilonga [[Iskandar Zulqarnayn]] tomonidan asos solingan.Aytishlaricha [[Zulqarnayn]] ovqatlangani toʻhtaganda, unga [[Murg`]] yaʼni tovuq va [[Non]] berilgan ekan va shundan [[Murg`inon]] boʻlib shaharni nomi kelib chiqqan ekan.Lekin boshqa ishonchliroq maʼlumotlarga qaraganda [[Marg`ilon]] Miloddan Keyingi IX asrda [[Buyuk Ipak Yo`lidagi]] muhim shahrlardan boʻlgan.XV asrda yashab oʻtkan vatandoshimiz va [[Boburiylar]] imperiyasining asoschisi [[Bobur]] oʻzinig [[Boburnoma]] kitobida «koʻb yahshi narsalarga boy shahar.Uning [[Shaftolilari]] va [[Anorlari]] ham koʻb yahshidur»
deb yozgan.Va uning aytishicha «[[Samarqand]] ning va [[Toshkent]] ning eng koʻzga koʻringan bezori va urishqoqlari Margʻilonliklardir». 1710-1876 yillarda [[Qo'qon xonligi]] davrida shahar Marg'ilonMargʻilon bekligi markazi, xonlikning muhim strategik ahamiyatga molik kenti bo'lganboʻlgan. Marg'ilonMargʻilon Chor Rossiyasi hukmronligi davrida [[Turkiston]] guberniyasi takibidagi, [[Farg'ona viloyati]], Marg'ilonMargʻilon uezdi markazi bo'lganboʻlgan. Shaharda hamma zamonlarda ham hunarmandchilik va savdogarlik yuksak darajada rivojlangani ma'lummaʼlum.
Shuningdek, Marg'ilonniMargʻilonni "Sunduqul orifiyn" (Oriflar sandig'isandigʻi) deydilar. Bunga sabab esa bu shahardan juda ko'pkoʻp olimu fuzalo, oriflarning chiqqanidir. Margʻilon savdogarlari [[O`rta Osiyo]] savdo-sotiq ishlarida muhim rol oʻynaganlar va [[Sovet]] davrida bu shaharni odamlarini qonun bilan chiqishmovchiliklari boʻlgan.
 
Yana shaharda,Oʻzbekistondagi eng yirik Shoi ishlab chiqaradigan [[Yodgorlkik Shoi Korhonasi]] va [[Turon Shoisi]] Korhonalari joylashgan.[[Farg`ona Vodiysiga]] shoi toʻqish qachon kelganligi nomaʼlum, lekin eski zamonlardan maʼlumki [[Marg`ilon]] bu sohada juda mashhur boʻlgan.
Qator 87:
[[Said Ahmadxoʻja madrasasi|Said Ahmad Hoʻja Eshon Madrasasi]] — XIX asrdan buyon faoliyat koʻrsatib kelayotgan madrasa.
 
Pir Siddiq majmuasi (Kaptarlikmozor) - Burxoniddin Marg'iloniyMargʻiloniy yashab ijod qilgan chillahona va uning shogirdlarida biri dafn etilgan maqbara.
[[Tasvir:chillahona.jpeg|thumb|Pir Siddiq majmuasi]]
 
Ho'jaHoʻja Maoz yoki Hasti Maoz - shahar chetida joylashgan, mashxur sahobai kirom Muoz ibni Jabal maqbarasi.
 
Ho'jaHoʻja Porso maqbarasi.
 
Toron Masjidi — XIX asrdan qolgan kichkinagina masjid.
 
== Marg'ilondan yetishib chiqqan mashxur shaxslar va davlat arboblari ==
 
* [[Burxoniddin al-Marg'iloniy]] — Buyuk Islom huquqshunosi. fiqh ilmi olimi, "Al-Hidoya" asari muallifi.
* [[Uvaysiy (Jahon otin)]] (1781—1845) — Oʻzbek shoirasi.
[[Tasvir:Uvaysiy.jpg|thumb|left|Jahon otin Uvaysiy]]
* [[Yo'ldosh Oxunboboev]] (1885—1943) — Oʻzbekiston SSR oliy ijroqo'miijroqoʻmi 1-chi kotibi.
* [[Saodat Qobulova]] (1925—2007) — SSSR va Oʻzbekiston SSR xalq artisti (1959) opera ijrochisi.
* [[Nurali Latipov]] «[[Что? Где? Когда?]]» teleo'yiniteleoʻyini ishtirokchisi, eng birinchi "xrustal boyqush" mukofoti sohibi.
* [[Fyodrov, Andrey Vitalyevich|Andrey Fyodrov]] — Oʻzbekiston MTJ sobiq a'zosiaʼzosi va sardori.
* [[Sergey Tetyuhin]] — voleybolchi, jahon kubogi sihibi va [[Olimpiya o'yinlari]] chempioni.
* [[Ma'murjon Uzoqov]] — xalq hofizi
Qator 110 ⟶ 109:
* [[Yusuf qiziq Shakarjonov]] — xalq askiyachisi
* [[Ohun qiziq]] — xalq askiyachisi
* [[Berta Davidova]] — Oʻzbekiston xalq artisti, qo'shiqchiqoʻshiqchi.
* [[Yulduz Usmonova]] — Oʻzbekiston xalq artisti, qo'shiqchiqoʻshiqchi.
* [[Yulduz Abdullaeva]] — qo'shiqchiqoʻshiqchi * [[ilhom Ibrohimov]] - Oʻzbekiston Xalq Hofizi
 
== Havolalar ==