Londondagi G-20 sammiti (2009): Versiyalar orasidagi farq

}}

 

[[2013-yil]]da Britaniyaning Hokimiyat Kommunikatsiya nazorati hodimlari, horijlik delegatlar tomonidan soʻdir etilgan telefon qoʻngʻiroqlar aloqalarini nazoratchi kompyuterlar orqali aniqlagaydigan aloqa vositalarini oʻrnatgan. Bu vaziyatni oʻrganib chiqqan britan hokimiyatininig razvedkasi keskin choralar koʻrish maqsadida Maxsus Xizmat tomonidan jiddiy qarorlar qabul qilinishi uchun Britan vazirlar mahkamasiga tegishli arizalarni yetkazgan.<ref name="GuardJun13">{{cite news|title=GCHQ intercepted foreign politicians' communications at G20 summit|work=The Guardian|url=http://www.guardian.co.uk/uk/2013/jun/16/gchq-intercepted-communications-g20-summits}}</ref>

 

 

== Tayyorgarlik ==

 

=== Yevropa liderlari sammiti ===

[[Yevropa Ittifoqi]]ning 20 mamlakatlaridan faqat toʻrtta aʼzolari [[Birlashgan Qirollik]], [[Olmoniya]], [[Fransiya]] va [[Italiya]] hamda [[Yevropa]] iqtisodiyotida muhim rol oʻynaydigan ikki mamlakat [[Ispaniya]] va [[Niderlandlar]] [[2009-yil]]ning [[22-fevral]]ida [[Berlin]]da [[London]]dagi sammitga tayyorgarlik va oʻz yoʻnalishlarini aniqlash sifatida sammitda qatnashishgan. Lekin bu ikki mamlakat [[Niderlandlar]] va [[Ispaniya]] G20 sammitida taklif qilinganlar orasida qatnashilishini oldindan ogohlantirishgan.<ref>[http://www.7sur7.be/7s7/fr/1505/Monde/article/detail/714945/2009/02/22/G20-Berlin-une-etape-importance-avant-Londres.dhtml „''Berlin, une étape importante avant Londres''“] („An important step before London“). ''7 sur 7'' (Belgium). 22 February 2002. Retrieved 7 April 2011.</ref> Bu [[Berlin]]dagi uchrashuv [[Olmoniya Kansleri|Kansler]] [[Angela Merkel]] tomonidan taklif qilingan asoslar tufayli muhim ahamiyatga ega sammitga aylangan.

Vakillar sammit davomida moliyaviy muassisalarning faoliyatini kengaytirish va bu holatlarda tashkil qilinadigan har bir moliyaviy muassisalar tartibdagi nazorat qoidalariga javob berishi kerakligi haqida kelishuv imzolangan. Bundan tashqari soliq toʻlovidan qochuvchilarga qarshi choralarni kuchaytirish ham nazarda tutilgan muammolar koʻrib chiqilgan.<ref>[http://www.botschaft-frankreich.de/spip.php?article3896 „''Staatspräsident Sarkozy beim G20-Vorbereitungstreffen in Berlin: Wir müssen ehrgeizige und glaubwürdige Maßnahmen vorschlage''“] („President Sarkozy at the G-20 preparatory meeting in Berlin, we must propose ambitious and credible measures“). Embassy of France in Germany. 24 February 2009. Retrieved 7 April 2011.</ref> [[Yevropa]] liderlari baʼzi bir muammolar girdobiga tortayotgan mamlakatlarga qarshi choralar va sanksiyalar qoʻllash kerakligi haqida kelishib olishgan. Sammit soʻngida mamlakatlar [[Xalqaro Valyuta Jamgʻarmasi]]dagi faoliyatini mustahkamlash uchun ushbu tashkilotga moliyaviy vositalar yetkazishni ikki barobarga koʻpaytirish hususidagi kelishuvga erishilgan.<ref>[http://www.eu2009.cz/en/news-and-documents/news/g20-in-berlin-10464/ "Meeting of the European members of the G20 group in Berlin, "] Czech Presidency of the European Union. 23 February 2009. Retrieved 7 April 2011</ref>

=== Moliya vazirlari sammiti ===

[[Katta yigirmatalik|G20]]ga aʼzo mamlakatlar markaziy banklarining raislari va Moliya vazirlari uchrashuvi [[2009-yil]]ning [[14-mart]]ida [[Horasham]]da [[London]]dagi sammitga tayyorgarlik sifatida oliy maqomda uchrashuv boʻlib oʻtgan. Uchrashuv ishtirokchilari jahon iqtisodiyoti oʻsishini tiklash uchun mashgʻullik va talabotni ragʻbatlantirish harakatlarining yechimlari va bu ishga birgalikda yondashishni tavsiya qilganlar. Ishtirokshilar shu bilan birgalikda proteksionizmning barcha turlariga qarshi kurash va horijiy sarmoyalardan unumli foydalanish hamda savdo aloqalarini qoʻllash shular jumlasidandir.

 

=== [[Gordon Brown]] sammit hususida ===

{{quote|''Keyingi haftada sammitda tushadigan habarladan biri bu albatta proteksionistik mamlakatlardan voz kechganimiz boʻladi va biz bu mamlakatlarni nazorat ostimizga olamiz. Erkin savdo amaliyotida qatnashish uchun zaruriy mamlakatlar ham bu sammitda ishtirok etishadi'' –deya hal qiluvchi soʻzini bayon etgan.<ref>{{cite news|url=http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5g2EruQeFAc1xe9Hfi_5GO0K08QzA |agency=Agence France-Presse |title=Brown to urge G20 to fight protectionists | accessdate= 1 April 2009 <!--DASHBot-->|archiveurl=http://web.archive.org/web/20091224190550/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5g2EruQeFAc1xe9Hfi_5GO0K08QzA|archivedate=2009-12-24}}</ref>}} London sammitiga qadar bir necha hafta oldin byudjetni ragʻbatlantirish savollar va fikrlar muhim joy egallab muhbirlar munozarasiga sabab boʻlgan. Sammitda [[Birlashgan Qirollik|Britan]] va [[Amerika Qoʻshma Shtatlari|Amerika]] hukumatlari iqtisodiy ragʻbatlantirish masalalarini oʻz foydasiga hal qilishgan. Bu vaqtning oʻzida [[Fransiya|Fransuz]] va [[Olmoniya|Nemis]] hukumatlari odatdagi kabi bu qarorlar dastidan mamlakatlarning tashqi qarzlari koʻpayishiga olib kelishi va bu holat qolgan mamlakatlarga ahamiyatga molik mummolar olib kelishini taʼkidlab qarshi chiqishgan. [[2009-yil]]ning [[26-mart]]ida [[Chehiya|Chehiya Bosh vaziri]] [[Mirek Topolanek]] iqtisodiy siyosatining kritikalari sababli [[AQSh Prezidenti]] [[Barack Obama]] bilan tortishib qolishgan.<ref>{{cite news |url=http://www.irishtimes.com/newspaper/world/2009/0326/1224243451230.html |title=Topolanek's criticisms of Obama's policies could sour EU-US relations |work=The Irish Times |date=26 March 2009| accessdate= 1 April 2009 <!--DASHBot-->|archiveurl=https://archive.is/EI1gQ|archivedate=26 January 2013}}</ref>

 

== Qatnashuv ==

[[File:Dmitry Medvedev 2 April 2009-1.jpg|thumb|left|600px|G20 vakillari mahsus Londondagi sammit uchun suraʼtga tushishmoqda]]

[[Katta yigirmatalik|G20]] barcha vakillari [[London]]dagi sammit ishtirok etish uchun [[1-aprel]] kuni yetib kelishgan. [[London]]dagi sammitga qilgan safaridan oldin [[Fransiya Prezidenti]] [[Nicolas Sarkozy]]ining taklifiga koʻra [[Fransiya]] sammitdan chiqish kabi hodisalarda biron bir ahamiyatga molik muammo boʻlmasa bunday qilish kerak emas deya [[1965-yil]]dagi [[Charles de Gaulle]] qarori bilan mamlakatning [[NATO]]dan chiqishi va bu holatda mamlakat boʻshliqda qolganligini yana bir bor tanqid qilgan.<ref>{{cite news |url=http://www.guardian.co.uk/politics/blog/2009/apr/01/sarkozy-obama-eu |work=The Guardian |date=1 April 2009 |title=G20: Sarkozy's empty-chair threat shows EU fails to realise times have changed | location=London | first=Nicholas | last=Watt | accessdate=29 March 2010}}</ref> Londondagi matbuot anjumanida [[Barack Obama|Obama]] va [[Gordon Brown|Braun]]lar birgalikda sammitga kiritiladigan yangi takliflar faqatgina koʻpayishini taʼkidlashgan.<ref>{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/latestCrisis/idUS123858898655 |date=1 April 2009 |agency=Reuters |title=UPDATE 1-Obama plays down G20 splits, seeks consensus | first=Caren | last=Bohan| accessdate= 1 April 2009 <!--DASHBot-->| archiveurl= https://web.archive.org/web/20090405191123/http://www.reuters.com/article/latestCrisis/idUS123858898655| archivedate= 5 April 2009| deadurl= no}}</ref> [[Nicolas Sarkozy|Sarkozi]] va [[Angela Merkel|Merkel]] alohida uyushtirilgan matbuot anjumanida ikkalasi ham moliyaviy bozorlar nazoratini qattiq nazoratga olish va oʻz jamoasini kelajakda moliyaviy ragʻbatlantirish kabi masalalar borasida G20 sammiti kelishuvlar qabul qilishini izohlab oʻtishgan.<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/7977407.stm |title=France and Germany united at G20 |date=1 April 2009 |publisher=BBC News| accessdate= 2 April 2009 <!--DASHBot-->| archiveurl= https://web.archive.org/web/20090404111615/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/7977407.stm| archivedate= 4 April 2009| deadurl= no}}</ref>

[[1-aprel]]ning oqshomida barcha [[Katta yigirmatalik|G20]] sammitida ishtirok etayotgan vakillar qirolicha [[Elizabeth II]] tomonidan [[Bukingem saroyi]]da tashkil etilgan uchrashuvda ishtirok etishgan. Saroydagi uchrashuvdan soʻng vakillar [[London]]ning Dauning koʻchasida joylashgan muhtasham bosh vazir qarorgohida uyushtirilgan tushlik dasturhon atrofida yigʻilishgan.<ref>{{cite news|last=Singh |first=Anita |url=http://www.telegraph.co.uk/finance/financetopics/g20-summit/5088390/G20-Summit-Jamie-Olivers-Downing-Street-menu.html |title=ACTUAL ARTICLE TITLE BELONGS HERE! |work=The Daily Telegraph |date=1 April 2009 |accessdate=27 June 2010 | location=London| archiveurl= https://web.archive.org/web/20100605151818/http://www.telegraph.co.uk/finance/financetopics/g20-summit/5088390/G20-Summit-Jamie-Olivers-Downing-Street-menu.html| archivedate= 5 June 2010 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref> Sammit rasmiy ravishda [[2-aprel]]ning tongida Excel va Custom House markazlarida oʻz faoliyatini boshlagan.

=== Asosiy ishtirokchilar ===

Londondagi sammitda 19 mamlakat va oʻz doirasiga [[Yevropa maslahati kengashi]] va [[Yevropa Komissiyasi]]ni oladigan [[Yevropa Ittifoqi]] boʻlgan [[Katta yigirmatalik|G20]] vakillari <ref>Rieffel, Lex. [http://www.brookings.edu/opinions/2009/0327_global_governance_rieffel.aspx "Regional Voices in Global Governance: Looking to 2010 (Part&nbsp;IV), "] Brookings. 27 March 2009; [http://g20.gc.ca/about-the-g20/g20-members/ „core“ members (G20 official site)]</ref> va har bir qitʼa hududlaridan mamlakatlar, halqaro tashkilotlar vakillari ushbu sammit ishtirokchilari qatoriga kiritilgan.

 

== Havfsizlik jarayoni ==

=== Horijlik siyosatchilar ortidan josuslik ===

[[2013-yil]]ning iyunida The Guardian matbuotida qayd etilishicha sammit vaqtida yashirincha oʻrnatilgan josuslik tehnikalari tufayli sammitda ishtirok etgan horijlik vakillarning telefon qoʻngʻiroqlari yashirincha tinglangan va elektron hatlar josuslik kompyuterlari orqali oʻ qilgan boʻlib, bu holat Britaniya mahsus hizmati hukumatining aloqalar boʻlimida ushbu josuslik ishlari amalga oshirilgan. Va qayd etilishicha [[London]]dagi sammitdan keyin ham ushbu josuslik harakatlari davom ettirilgan.<ref name="GuardJun13"/>

== Namoyishchilar ==

[[File:Marx outside the Bank of England.jpg|thumb|left|350px|[[Angliya Banki]] atrofidagi namoyishchilar (1 aprel, 2009 yil)]]

Londondagi G-20 sammiti bir necha savollarni ichiga oladigan noroziliklar va har hil guruhlarga boʻlingan namoyishchilarning diqqat markazida boʻlgan. Namoyishchilar yaqin orada iqtisodiy siyosatdan, bank tizimlarining oʻzgarishi hamda bankirlarning maoshi va qoʻshimcha mukofotlaridan, davom etayotgan terrorchilikga qarshi kurash va iqlim oʻzgarishi havflaridan havotirda ekanliklarini izhor etishgan. Asosan koʻpchilik namoyishchilar tinch yoʻsinda noroziliklarini izhor etishgan. Lekin baʼzi bir namoyishchilarning qonun qoidalarni buzib jinoyat sodir etishi namoyishchilar uchun politsiya tomonidan mahsus tizim qoʻllanishiga majbur qilgan.

=== Yan Tomplinson oʻ limi ===

[[London]]ning gazeta sotish shohobchalarining birida ishlaydigan Yan Tomplinson [[Angliya Banki]] atrofida G-20 sammitiga qarshi oʻtkazilgan namoyishlarning birida, politsiyachilar bilan boʻlgan toʻqnashuv chogʻida halok boʻlgan. Avvaliga London shahar politsiyasi namoyishchilar bilan boʻlgan hodisalar rivojini rad etgan. Kunlarning birida [[Ommaviy Axborot Vositalari|OAV]] manbalarida keltirilgan foto va videolavhalar asosida mustaqil politsiya komissiyasi tomonidan tasdiqlanishicha Yan Tomplinson politsiyachilar bilan boʻlgan toʻqnashuvda ishtirok etgani va u yerga yiqilishidan oldin yurak hurujidan vafot etganini bayon etishgan. Undan keyingi tafsilotlarga koʻra Tomplinson politsiyachilar tayogʻidan yaralangani aks etgan qoʻshimcha videomateriallar erkin Britan jamiyatining bahs-munozarasiga sabab boʻlgan. Mustaqil Politsiya komissiyasi hodimlari ikkinchi marotiba murda ustida taftish ishlarini oʻtkazishga ruhsat soʻragan.<ref name=DoddApril8>Dodd, Vikram. [http://www.guardian.co.uk/uk/2009/apr/08/ian-tomlinson-video-inquiry-ipcc Ian Tomlinson death: IPCC takes over inquiry from G20 protests police force], ''The Guardian'', 8 April 2009.</ref> Ikkinchi marotiba oʻtkazilgan tadqiqotlarga qaraganda shuni aniqlashganki, murdada [[koronar]] [[Ateroskleroz]] aniqlangan va juda koʻp qon yoʻqotganligi sababli vafot etganiga oydinlik kiritishgan.<ref name='N000102'>{{cite news | title=Ian Tomlinson second postmortem: coroner and family statements | date=18 April 2009 | url =http://www.guardian.co.uk/uk/2009/apr/17/ian-tomlinson-statements | work =The Guardian | accessdate = 18 April 2009 | location=London| archiveurl= https://web.archive.org/web/20090420031139/http://www.guardian.co.uk/uk/2009/apr/17/ian-tomlinson-statements| archivedate= 20 April 2009 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref>

=== Endi yashil siyosatlarsiz ===

Baʼzi bir manbalarga asoslangan holda umumiy kelishuv sifatida sammit oxirida qabul qilingan mablagʻ $ 1,1 trln.AQSh Dollarining biron bir qismida ekologik investitsiyanai ragʻbatlantrish dasturlari koʻrib chiqilmagan<ref>{{cite web |url=http://www.greenpeace.org/china/en/news/G20-China-Greenpeace |publisher=Greaenpeace.org |date=1 April 2009 |title=G20: What a laugh! |archiveurl= https://web.archive.org/web/20100725022018/http://www.greenpeace.org/china/en/news/G20-China-Greenpeace |archivedate=25 July 2010 <!--DASHBot--> |deadurl=yes |accessdate=7 August 2013}}</ref> va biron bir tabiatni muhofaza qilish muammolari aks etgan dasturlar kleishuvi taklif etilmagan.<ref name='N000004'>{{cite news | first=George | last=Monbiot | title= G20 forgets the environment – Climate breakdown, peak oil and resource depletion all dwarf the financial crisis in financial and humanitarian terms | date=2 April 2009 | url =http://www.guardian.co.uk/environment/georgemonbiot/2009/apr/02/1 | work =The Guardian | accessdate = 8 April 2009 | location=London| archiveurl= https://web.archive.org/web/20090406132434/http://www.guardian.co.uk/environment/georgemonbiot/2009/apr/02/1?| archivedate= 6 April 2009 <!--DASHBot-->| deadurl= no}}</ref>

=== AQSh taʼsirining susayishi ===

G20 vakillarinig [[London]]da oʻtkazilgan sammitida qabul qilingan shartnoma va kelishuvlar koʻrsatkichlari shuni koʻrsatganki, [[Amerika Qoʻshma Shtatlari|AQSh]] oldingi kabi jahon iqtisodiyotida mavqesini ushlab turgan rolni qoʻldan boy bergan va har bir mamlakatlarning biznes ustidan davlat nazoratini oshirishi bu holatga sabab boʻlgan. Goldman Sachs International kompaniyasining vitse-raisi [[Robert Hormats]] sammit vaziyatini sharhlagan holda, AQSh borasida: