Eron: Versiyalar orasidagi farq

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
Akhemen (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Akhemen (munozara | hissa)
Tahrir izohi yoʻq
Qator 7:
Eron qadimiy qoʻlyozmalarga koʻra qariyb besh ming yillik boy tarixga ega. Ushbu mamlakat hududidagi ilk davlat — [[Elam]], eramizdan avvalgi 3-mingyillikda Eronning hozirgi [[Xuziston ustoni]] hududida vujudga kelgan.
 
== Davlat tuzumi ==
Amaldagi konstitutsiyasi 1979 yil 2—5 dek.dagi referendumda tasdiqlangan, keyinchalik tuzatishlar kiritilgan. Konstitutsiya boʻyicha davlatning oliy rasmiy shaxsi — Eron Islom Respublikasi Rahbari (1989 yildan Said [[Ali Xomanaiy]]). Undan keyingi oliy rasmiy shaxs — prezident (2005 yildan Mahmud Ahmadiy Najod). Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Islomiy Kengash majlisi (parlament), ijroiya hokimiyatni prezident va hukumat amalga oshiradi.
 
== TabiatiDavlat tuzumi ==
<div class="tright" style="clear:none">
[[File:SEYYEDHassan ALI KHAMENEHEI - LEADER OF IRANRouhani.jpg|thumb|right|100px|[[Eron Oliyprezidentlari|Eron RahbariPrezidenti]] — [[Ali Xomanaiy]]]]</div>
<div class="tright" style="clear:none">
[[File:HassanSEYYED RouhaniALI KHAMENEHEI - LEADER OF IRAN.jpg|thumb|right|100px|[[Eron prezidentlari|EronOliy PrezidentiRahbari]] — [[Hasan Ruhoniy]]]]</div>
Eron Islom Respublikasining amaldagi konstitutsiyasi 1979-yilning 2-5-dekabr kunlari oʻtkazilgan umumxalq referendum natijalaridan soʻng qabul qilingan. Keyinroq baʼzi oʻzgartirishlar kiritilgan. Rasman Eron — [[islom]] [[respublika]]sidir. Ushbu mamlakat hozirda dunyoda juda oz boʻlgan [[Teokratiya|teokratik]] davlatlardan biri.
 
Mamlakat konstitutsiyasiga koʻra, davlatning oliy rasmiy shaxsi — Eron Islom Respublikasi [[Eron Oliy Rahbari|Oliy Rahbaridir]]. Oliy Rahbar mamlakatning umumiy siyosatini va boshqa jabhalarini nazorat qiladi. Shuningdek, aynan Oliy Rahbar mamlakat qurolli kuchlarining bosh qoʻmondoni, harbiy razvedka rahbari. Oliy Rahbar mulozimlarni davlatning baʼzi yuqori lavozimlariga tayinlaydi va vazifasidan ozod qiladi. Bular: Oliy sudlar raislarini, politsiya rahbarini, barcha turdagi qurolli kuchlar qoʻmondonlarini, shunigdek 12 [[Konstitutsiya qoʻriqchilari kengashi]]dan 6 nafarini. Oliy Rahbar [[Ekspertlar kengashi]] tomonidan saylanadi va ushbu kengashga hisobot beradi. 1979-yilning 3-dekabridan 1989-yilning 3-iyunigacha Eron Oliy Rahbari [[Humayniy Ruhullo Musoviy|Ruhullo Humayniy]] edi. Uning vafotidan soʻng ushbu lavozimga oʻsha yilning 4-iyun kunidan [[Ali Xomanaiy]] tayinladni va U hozirda Eronning amaldagi Oliy Rahbaridir.
 
== Tabiati ==
E. Old Osiyo togʻligi mintaqasining [[sharq]]iy [[qism]]ida joylashgan va Eron togligining gʻarbiy qismini egallagan. E. shimolda Kaspiy dengiziga tutash, jan.da Fors va Ummon qoʻltiqlari bilan oʻralgan (ushbu qoʻltiqlardagi Keshm, Xoʻrmuz, Xark va boshqalar orollar E.ga tegishli). Sohillari pasttekislik, ayrim joylari mangra chakalakzorlari bilan qoplangan. Yer yuzasining yarmidan koʻprogʻi togʻli. Mamlakat hududining chekkalarida Shim. Eron, Sharqiy E. va Janubiy Eron togʻlari joylashgan. Eron togʻlari orasida [[Elburs]] togʻlari (Damovand choʻqqisi E.ning eng baland nuqtasidir, 5604 m) va TurkmanistonXuroson togʻlari alohida ajralib turadi. E.ning jan. gʻarbida Zagros togʻ tizmasi joylashgan. Chekka tizmalar oralarida 1000–2000 m balandlikdagi yassitogʻliklar bor. E.ning gʻarbida, Armaniston togʻligida soʻngan vulkanlar, ichki yassitogʻliklarda choʻl va [[landshaft]]li botiklar mavjud. E.ningjan. sohilini Garmsar tekisligi egallagan. E. neft va gaz zaxiralariga boy. Toshkoʻmir, temir va xrom rudalari, noyob elementlar, polimetall va mis rudalari, boksit, oltingugurt, surma, barit, tuz konlari va boshqalar bor.