|
'''Atoiy''' ([[XV asr|15- a.]], [[Balx]]) — [[shoir]]. [[Yassaviy|Yas-saviy]] avlodidan[[avlod]]idan. [[Samarqand]], [[Buxoro]] va Balxda yashagan. Turkiy, fors va arab adabiyotlarini[[adabiyot]]larini chuqur o‘rgangan. [[Turkiy tillar|Turkiy]] va [[fors tillaridatili|fors tillari]]da ijod qilgan. [[Alisher Navoiy|Navo-iy]] ("[[Majolis un-nafois]]") A. hayoti[[hayot]]i va ijodi[[ijod]]i haqida to‘xtalib, "Mavlono Ato-iy Balxda bo‘lur erdi. Ismoil ota far-zandlaridindur, darveshvash va xushxulq, munbasit (ochiq chehrali) kishi erdi. O‘z zamonida she’ri atrok (turkiy tilda so‘zlovchilar) orasida ko‘p shuhrat tutti. Bu matla’ aningdurkim:Ul sanamkim suv yaqrsinda paritek 760o‘lturur, G‘oyati nozuklukindin suv bila yutsa bo‘lur....Mavlono ko‘p turkona (sodda, ra-von) aytur erdi...", deydi. Navoiy "Na-soim ul-mahabba min shamoim ilfu-tuvva" ("Muhabbat shabadalari") [[asar|asa-ridar]]ida Ismoil ota Ahmad Yassaviyning inisi Ibrohim otaning o‘g‘li ekanini aytadi. A. devonining[[devon]]ining muqovasida[[muqova]]sida va qo‘lyozmaning[[qo‘lyozma]]ning oxirida "Devoni Shayxzo-da Atoyi" deb qayd etilishi ham A.ni shayxlar[[shayx]]lar oilasidan[[oila]]sidan kelib chiqan deyishga [[asos]] beradi. Navoiyning xabar berishi-cha, A. [[Ulug‘bek]] saroyi[[saroy (qasr)|saroy]]i shoirlari orasida ham bo‘lgan.A. g‘azalnavis — lirik shoirdir. Uning g‘azallarida[[g‘azal]]larida [[muhabbat]] mavzui[[mavzu]]i bilan bir qatorda may ham kuylanadi. Mayda hayot zavqi, uning barcha go‘zalliklari[[go‘zallik]]lari va lazzatlari vasf etiladi. May A.da [[Umar Xayyom]] ruboiylari[[ruboiy]]lari va [[Hofiz]] g‘azallaridagi kabi hayot timsolidir.A. lirikasida[[lirika]]sida [[xalq]] iboralari[[ibora]]lari, ta’birlar, [[maqol]] va matallar[[matal]]lar, [[ertak]] mavzulariga oid so‘zlar[[so‘z]]lar ko‘p. G‘azallarini asosan aruzning[[aruz]]ning ramal bahrida[[bahr]]ida yozgan; vazni[[vazn]]i yengil, misralari qisqa, so‘zlari oddiy, uslubi[[uslub]]i sodda va ravon. Shuning uchun ham uning she’rlari[[she’r]]lari xalq qo‘shiqlariga[[qo‘shiq]]lariga aylanib ketgan. A. [[tajohuli orifona]], laf va nashr kabi tasvir vosita va usullari ham yaratgan. Shoir ijodi bizgacha to‘la yetib kelmagan. Devonining taxminan [[XVI asr|16- a.da]] ko‘chirilgan, 260 g‘azalni o‘z ichiga olgan qo‘lyozma [[nusxa|nus-xasixa]]si [[Sankt-PeterburgdaPeterburg]]da saqlanadi.As: Tanlangan asarlar, T., 1958; 2- nashri, T., I960; Izbranno‘e gazeli, T., 1960.Ad:. Rustamov E., O‘zbekskaya poeziya v pervoy polovine XV veka, T., 1963; Mal-layev N., O‘zbek adabiyoti tarixi, 1-kitob, T., 1976.
== Adabiyotlar ==
|
