Evril Turon: Versiyalar orasidagi farq

'''Evril Turon''' (haqiqiy ism-sharifi Mamadali Mahmudov, 1940-yil 12-dekabr, Jizzax viloyati, Forish tumani, Bogʻdon qishlogʻi) — oʻzbek yozuvchisi va [[Oʻzbekiston madaniyat forumi|Oʻzbekiston madaniyat forumining]] sobiq raisi. 1981-yilda yozilgan [[„Oʻlmas qoyalar“]] romani bilan mashhur.

Mamadali Mahmudov 1940-yilning 12-dekabrida Jizzax viloyatining [[Forish tumani|Forish tumanidagi]] Bogʻdon qishlogʻida tugʻilgan. Otasi Mahmud Ahmad o‘g‘lioʻgʻli Tog‘ begisi (Tog‘dagiTogʻdagi o‘rmonoʻrmon va hayvonlarga qarovchi) 1943 yilda urushga ketib, bedarak ketgan. Onasi Saodat opa bitta farzand bilan qolgan. Yozuvchining hikoya qilishicha, sho‘rolargashoʻrolarga qarshi qurolli kurashda ishtirok etgan bobosi Ahmad Bek 1936 yilda osib o‘ldirilganoʻldirilgan.

Mamadali Mahmudov boshlang‘ichboshlangʻich sinfda Bog‘donBogʻdon qishlog‘iqishlogʻi, 8 sinfgacha Oltinkon shaharchasidagi maktablarda tahsil olgan.1959 yilda Sovet Armiyasiga ketib, 3 yil harbiy xizmatni o‘tagan.

1962 yilda [[komsomol]] yo‘llanmasiyoʻllanmasi bilan Rossiyaning [[Tula viloyati|Tula]] viloyati, [[Efremov shahri|Efremov shahriga]] kimyo kombinati qurilishiga yo‘llanganyoʻllangan. Voronej shahrida kimyo-mashina qurilishi kursini bitirgan.

1964 yilda [[Chirchiq]] shahridagi kimyo kombinatiga ishga kirib, mashinist yordamchisi va mashinist bo‘libboʻlib ishlagan. Bir vaqtning o‘zidaoʻzida [[Kechki yoshlar maktabi|kechki yoshlar maktabida]], 10 va 11-sinflarda tahsil olgan.

1966 yilda [[Oʻzbekiston milliy universiteti|Toshkent Davlat Universiteti]] filologiya fakultetining jurnalistika bo‘limigaboʻlimiga o‘qishgaoʻqishga kirgan. So‘nggiSoʻnggi kurslarni sirtdan o‘qiboʻqib, [[„Saodat“ jurnali|"Saodat" jurnalida]] ishlagan.

1974 yilda birinchi kitobi — „Tog‘„Togʻ ohusi“ ocherklar to‘plamitoʻplami nashr qilingan.

1975 yilda chop etilgan „Bog‘don[[„Bog'don qashqiri“|"Bogʻdon qashqiri"]] qissasida yozuvchi birinchi marta bosmachilik harakati ishtirokchilarini milliy-ozodlik kurashchilari sifatida tasvirlagan. Adib o‘ziningoʻzining 1981 yilda „Sharq[[Sharq yulduzi|"Sharq Yulduzi“Yulduzi"]] jurnalida chop etilgan „O‘lmas„Oʻlmas qoyalar“ romanida ayni mavzuni davom ettirib, O‘rtaOʻrta Osiyoga rus bosqinini qoralaydi. Moskvadagi muhokamalar ortidan taqiqlangan roman [[Turkiya]] va g‘arbiy[[Germaniya|Gʻarbiy Olmoniya]] jurnallarida chop etiladi<ref>[https://qulnoma.wordpress.com/2013/12/07/mamadali-mahmudov-dunyo-etiqod-bilan-tirik-etiqod-bilan-gozal-bbc-uzbek/#more-9998 Mamadali Mahmudov: dunyo eʼtiqod bilan tirik, eʼtiqod bilan go‘zal! — bbc uzbek]

[[Oʻzbekiston yozuvchilari uyushmasi|Yozuvchilar uyushmasidagi]] maslahatchilik lavozimidan ishdan olinib, [[Davlat xavfsizlik qo'mitasi|DXQ]] (KGB) tomonidan so‘roqsoʻroq qilingan Mamadali Mahmudovni,Mahmudovning o‘ziningoʻzi aytishicha, o‘shaoʻsha paytdagi O‘zbekistonOʻzbekiston rahbari [[Sharof Rashidov]] qamoqdan asrab qolgan.

Asar to‘laligichatoʻlaligicha faqat mustaqillikdan so‘ngsoʻng, 1991 yilda kitob holida dunyo yuzini ko‘rgankoʻrgan<ref>http://www.ziyouz.com/index.php?option=com_remository&Itemid=57&func=fileinfo&id=3866</ref> va [[Choʻlpon mukofoti|Choʻlpon mukofotiga]] sazovor boʻlgan.

Mamadali Mahmudov ijod bilan birga jamoatchilik ishlari bilan ham faol shug‘ullanganshugʻullangan. U O‘zbekiston[[Oʻzbekiston yozuvchilari uyushmasi|Oʻzbekiston Yozuvchilar uyushmasining]] kotibi, Madaniyat Jamg‘armasi raisi lavozimlarida ishlagan.

[[1991-yilgi prezident saylovlari|1991-yilgi prezident saylovlarida]] [[„Erk“ demokratik partiyasi|"Erk" partiyasini]] qoʻllab-quvatlagan<ref name=":0">[https://pen.org/defending-writers/mamadali-mahmudov MAMADALI MAHMUDOV, UZBEKISTAN]

1994-yili 3-mart kuni oʻnlab [[Ichki ishlar vazirligi|IIV]] xodimlari Mamadali Mahmudovning uyiga va ofisiga bostirib keldi. 4-aprel 2003-yil uning Oʻzbekiston Prezidentiga ochiq xatida yozishicha, ular uyiga toʻpponcha, giyoxvand moddalar va [[„Erk“ gazetasi|"Erk" gazetasining]] bir nechta sonini tashlab ketgan. Giyoxvand moddalar ofisiga ham tashlab ketilgan edi. Ushbu xatida Mamadali Mahmudov uyiga gazetalarni tashlab qoʻygan odam bir necha yildan soʻng kim ekanligi bilganini va bu [[Davlat xavfsizlik qo'mitasi|DXQ]] (KGB) xodimi Aktam Roziqov ekanligini yozdi. Oʻsha kuni Evril Turonni IIV binosiga olib ketishgan. Davlat mulkini o‘g‘irlashdaoʻgʻirlashda aybdor, deb topilib, 4 yilga ozodlikdan mahrum etilgan. 5 oy va 18 kun IIV binosining yertoʻladagi [[Izolyator (maʼnolari)|izolyatorida]] oʻtirgan. Soʻngra Navoiy-29, Olmaliq-45 [[Turma|qamoqxonalarining]] izolyatorlarida saqlangan<ref name=":1">[https://zonakz.net/articles/3275 Otkritoe pismo zaklyuchennogo pisatelya Mamadali MAXMUDOVA (Evrila TURONA) Prezidentu Respubliki Uzbekistan Islamu KARIMOVU]

</ref>. Ish [[„PEN America“]] va [[„Amnesty International“]] tomonidan soxtalashtirilgan deb baholandi.

Ozod qilinishi uchun xalqaro kampaniyadan keyin 1996 yil 6 avgust kuni avf qo‘llanibqoʻllanib, muddatidan oldin ozod qilingan<ref name=":0" />.

1999-yil 19-fevral kuni, soat taxminan besh-oltilarda, kechki payt oʻz mahallasidagi doʻkonning yonida, yuzlab odamlar shohidligida qora niqobli odamlar tomonidan oʻgʻirlab ketildi. Keyinchalik bilishicha, ular unga tegishli „Tiko“ avtoulovini ham oʻgʻirlab ketishgan. Prezidentga ochiq maktubida Toshkentdan 2,5-3 soat yoʻl uzoqlikda joylashgan zindonda unga nisbatan qoʻllanilgan dahshatli qiynoqlar haqida yozgan<ref name=":1" />. [[Toshkent shahar prokuraturasi]] qoʻlga olinishidan keyin bir yarim oy oʻtibgina uni hibsga olish haqida farmon bergan. Prokurorning farmonidan soʻng IIVning zindoniga, soʻngra esa IIV [[1-tergov izolyatori|1-tergov izolyatoriga]] („Toshturma“ga) tashlangan.

18-avgust 1999-yili [[Jinoyat kodeksi|Jinoyat kodeksining]] 25-, 159-(band 4), 242-(band 1), 216-moddalari boʻyicha ayblanib 14 yil qamoq jazosiga hukm etildi. 1999-yilning 14-dekabrigacha „Toshturma“ning zindonida saqlangan. 15-dekabrda eas Navoiy shahridagi 46-zonaga tashlangan. U yerdagi maxbuslarga, ayniqsa 159-modda boʻyicha qamalganlarga nisbatan noinsoniy munosabatni va tahqirlashlarni keyinchalik Prezidentga yoʻllagan ochiq maktubida batafsil taʼriflab bergan<ref name=":1" />.

2000-yilning 1-iyulida yana 46-zonaga joʻnatildi. U yerda u 16 kun tibbiy-sanitar boʻlimda yotdi. 16-kunda [[Sanshahar|Sanshaharga]] yuborildi. Sanshaharda Mamadali Mahmudov 8 oy va 18 kun davolandi. Maʼlum boʻlishicha, „Jasliq“da u 12 kasallik, jumladan oshqozon yazvasini ham orttirgan.

Qizi Vatan Mahmudovaning Oʻrta Osiyo Insoninson huquqlari asotsiatsiyasiga xabar berishicha, otasi 2012-yilning 26-oktabrida boshdagi jarohat bilan [[Gospital|gospitalga]] yotqizilgan<ref>[http://fergana.mobi/en/news/2417 Uzbekistan: jailed writer Mamadali Makhmudov receives serious head injury]