Arablar: Versiyalar orasidagi farq

'''Arablar''', al-arab — G‘arbiy Osiyo va Shim. Afrikadagi arab mamlakatla-rida yashovchi xalqlar guruhi. Umumiy soni 199 mln. kishi (1992). A., asosan Afrika va Osiyo mamlakatlarida: Misr, Sudan, Liviya, Tunis, Jazo-ir, Marokash, Livan, Suriya, Iroq, Iordaniya, Saudiya Arabistoni, Yaman va boshqa yerlarda yashay-di, bu mamlakatlar aholisining qariyb 80% ini tashkil qiladi. Katta yevrope-oid irqiga mansub. Arab tilida suzla-shadi. A. ko‘pchiligi sunniylar. Bundan tashqari, A. ichida musulmon dinining bir qancha mazhablari mavjud; shialar — Iroq, Yaman, Suriya va Livanda; ibo-diylar — Shim. Afrikada; zaydiya va is-moiliylar — Shim. va Sharqiy Iroqda, Livanning tog‘li tumanlarida yashaydi-lar. Misr, Livan, Suriya va Iordaniyada yashovchi A.ning bir qismi xristian di-niga e’tiqod qiladi. Asl vatani Ara-biston ya.o. Mil. av. 1-ming yillikda va milodning dastlabki yillarida A. Su-riya, Iroq, Shim. Afrika yerlariga kelib joylashgan. Mil. av. 1-ming yillikda dastlabki arab davlatlari — Palmi-ra (Tadmor), Nabateya va Lihyon vujudga kelgan. 5-a.da bir qancha arab davlatla-ri (G‘asson va Laxm; Shim. Arabistonda) paydo buladi. 6 — 7-a.larda ayrim arab elatlari tashkil topdi. 7-a.da Arab xa-lifaligi barpo etildi. A.ning xalifa-lik hududidagi boshqa xalqlar bilan arala-shib ketishlari natijasida yangi elatlar va davlatlar (Falastin, Suriya, Livan (Lubnon), Iroq, Misr va Shim. Afrika davlatlari) yuzaga keldi.O‘rta Osiyo arablari — O‘rta Osiyo davlatlarida yashovchi, o‘zlarini arab deb yurituvchi etnik guruh. Ajdodlari 7 — 14-a.lar davomida kelib o‘rnashib qolgan. O‘zbek, turkman va tojik mil-latining tarkibiga kirgan. O‘rta Osiyo arablari asosiy qismi O‘zbekistonning Buxoro, Samarqand va Qashqadaryo vilo-yatlarida, shuningdek Farg‘ona vodiysi shim.-sharqiy qismida yashaydi. 2 guruhga bulinadi: shayboniy va sanoniy. O‘rta Osiyo arablari o‘zlarining qad. madani-yatlari, urf-odatlarining ayrim belgi-larini saqlab qolganlar. Arab tili ik-kinchi til sifatida ayrim qishloqlarda hozirgacha qo‘llanib kelinadi. Bularning shevalarida yerlik xalqlar tilining ta’-590siri juda kuchli.O‘rta Osiyo arablari xo‘jaligida chor-vachilik muhim o‘rin tutadi. Suvli yer-larda yashaydigan A. dehqonchilik qiladi. O‘zbekistonda A. nomi bilan bog‘liq ko‘plab joy nomlari mavjud.Ad.: Belyayev Ye. A., Arabi, islam i arabskiy xalifat v rannee sredneveko-ve, 2-ye izd., 1966; Narodi Sredney Azii i Kazaxstana, ch. 2, M., 1963; Volin S. A., K istorii sredneaziatskix arabov, v sb.: Trudi IVAN, v. 36, M.-L., 1941.